Zorgen om uitdijende online verkoop van afslankmiddel Saxenda

BNR zocht op 'saxenda kopen' in Google, en probeerde het middel te kopen bij de eerste twintig webwinkels die verschenen. Drie van de twintig winkels vragen om een eerder gegeven recept bij een bestelling: dit is wettelijk verplicht. Drie andere webwinkels willen anoniem blijven en eisen betaling met moeilijk op te sporen betaalmiddelen zoals crypto. De rest van de gevonden webwinkels behoren echter tot de twee grootste spelers op de Saxendamarkt: de Nederlandstalige Treated.com en Dokteronline.com. 

'Ongekend effectief' middel en ook ongekend populair

Saxenda is een afslankmiddel dat in vergelijking met andere middelen 'ongekend effectief' is. Hierdoor adviseerde het Zorginstituut Nederland Saxenda als eerste afslankmiddel ooit in het basispakket op te nemen. Maar weinig mensen komen hiervoor in aanmerking: aan de medische eisen die het Zorginstituut stelt, worden door weinig mensen voldaan. 

'Veel mensen halen de lat niet'

Artsen zien vaak dat zware mensen die het middel niet krijgen vergoed, zelf Saxenda gaan gebruiken. 'Vanaf een BMI van 35 met comorbiditeit of een BMI van boven de 40 schrijft onze internist gewoon een recept daarvoor uit', zegt internist-endocrinoloog Arianne van Bon van het Rijnstate Ziekenhuis. 'Maar we krijgen ook veel verzoeken van mensen die die lat niet halen.'

Degenen die Saxenda niet op de legale manier kunnen krijgen, proberen het online. Cijfers van Google laten zien dat afgelopen april tussen de 10.000 en 100.000 keer naar Saxenda is gezocht, alleen al in Nederland. 

Saxenda te vergelijken met handel in erectiepillen

Door deze grote vraag groeit ook het online aanbod en de Nederlandse zorgverleners zijn daar niet blij mee. Veel experts vergelijken het met de handel in erectiepillen, waar jaren geleden enorm veel geld in omging. 'Het zou me niks verbazen als dit de volgende categorie medicijnen is die zo verhandeld gaat worden', zegt Ruud Coolen van Brakel, directeur van het Instituut Verantwoord Medicijngebruik. Hij noemt het riskant. 'Deze medicijnen zijn niet voor niks alleen op recept verkrijgbaar. Ze kunnen gevaarlijke bijwerkingen hebben.'

Treated.com is een grote speler

Treated.com is gevestigd in het Verenigd Koninkrijk en als je een vragenformulier invult, kun je een recept voor Saxenda krijgen van een huisarts in het buitenland. Hoe het middel daarna bij de klanten komt, is niet duidelijk. Zelf zegt het bedrijf niet naar de Europese Unie te exporteren. De eigenaar van de site hield in 2021 ongeveer 1,7 miljoen euro winst over aan Treated.com.

'Foute' antwoorden lichten rood op bij dokteronline.com

Dokteronline.com is gevestigd op Curaçao en je kunt Saxenda bestellen door voor 29 euro online consult aan te vragen bij een Roemeense huisarts. Daar vul je een formulier in waarbij 'foute' antwoorden (zoals het melden van een ziekte waardoor je Saxenda beter niet kunt gebruiken) rood worden om daarna te worden gecorrigeerd. Dokteronline.com kreeg hier eerder al hoge boetes voor en Rambam, een programma van BNNVARA, maakte een aflevering over deze site. De site is echter nog steeds actief in een aantal Europese landen. Wouter Mol, geboren in Groningen en huisarts, beheert de site. 

Allebei de sites zeggen zich van geen kwaad bewust te zijn, maar een recept online afgeven kan alleen onder strenge voorwaarden. Ook adverteren voor middelen waarvoor je een recept nodig hebt, mag niet. Dit werk wordt echter niet uitgevoerd door de sites zelf, zij besteden dit uit. De sites gebruiken een affiliate-programma om veel klanten op de site te krijgen. Partnersites leveren klanten tegen geld. Soms laten kleine dingen zien wie de makers zijn van de partnersite, bijvoorbeeld een stukje code. 

IGJ kan weinig doen: 'Toezicht reikt niet verder dan grenzen Nederland'

Toezichthouder Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) weet van het bestaan van de websites, maar zegt weinig te kunnen doen. 'Ons toezicht reikt in principe niet verder dan de grenzen van Nederland', zegt woordvoerder Mariël van Dam. Ook Dokteronline.com is moeilijk offline te krijgen. De website ging vijf jaar lang een juridisch gevecht aan tegen een boete van de IGJ (de IGJ werd uiteindelijk in het gelijk gesteld). De IGJ pleit voor eigen verantwoordelijkheid en tegen het online bestellen van medicijnen. 'Deze medicijnen kunnen vervalst zijn, gevaarlijke verontreinigingen bevatten of de verkeerde dosering van de werkzame stof.'

Artsen: overheid moet inzetten op preventieve zorg

Vanwege het succes van Saxenda ontstaat er een zwarte markt en komen er steeds effectievere afslankmiddelen bij om online te verkopen. Artsen vinden deze medicijnen belangrijk om in te zetten tegen overgewicht, maar hopen ook dat de overheid vooral inzet op preventieve zorg. 'Medicatie werkt, maar als je obesitas hebt, kom je er nooit echt meer van af', zegt Van Bon. 'Uiteindelijk zul je oplossingen toch moeten zoeken in onze obesogene leefomgeving. We leven in een dikmakend luilekkerland. Daar moeten we vanaf.'

Lees de volledige reacties van Treated.com, Dokteronline.com en Novo Nordisk hier. 

Bron: BNR