PFAS op groente en fruit: is het schadelijk? En kun je het eraf wassen?

Maar eerst: wat is er aan de hand?

Pesticide Action Network Europe onderzocht in totaal 12.228 groente- en fruitmonsters in Nederland: 5.255 stuks fruit en 6.973 stuks groente. Ze keken hierbij hoeveel en hoe vaak er resten van de PFAS-pesticiden op groente en fruit blijven zitten. 

Het onderzoek liep van 2011 tot 2021 en in die tien jaar zijn er 70 procent meer PFAS-residuen gevonden op fruit en 257 procent meer PFAS-residuen op groente. 

Een overzicht:

• In 2021 is op 26 procent van alle in Nederland geteelde fruitmonsters residuen van PFAS-pesticiden aangetroffen. Aardbeien (70 procent), appels (11 procent) en peren (9 procent) waren het meest besmette Nederlandse fruit. 

• In 2021 is op 30 procent van alle in Nederland geteelde groentemonsters residuen van PFAS-pesticiden aangetroffen. Andijvie (70 procent), komkommer (60 procent) en paprika (52 procent) waren de meest besmette groenten. 
• In 2021 is op 20 procent van alle naar Nederland geïmporteerde fruitmonsters residuen van PFAS-pesticiden aangetroffen. Tafeldruiven (52 procent), bananen (33 procent) en appels (24 procent) waren het meest besmette geïmporteerde fruit. 
• In 2021 is op 23 procent van alle naar Nederland geïmporteerde groentemonsters residuen van PFAS-pesticiden aangetroffen. Komkommer (64 procent), paprika (46 procent) en erwten met peul (38 procent) waren de meest besmette geïmporteerde groenten. 

Om wat voor soort PFAS gaat het?

Het onderzoek keek naar poly- en perfluoralkalystoffen, oftewel PFAS. Dit zijn door mensen gemaakte chemische stoffen met een verbinding tussen de elementen koolstof en fluor. Omdat die twee elementen samen een hele sterke verbinding vormen, maakt het PFAS water-, vet- en vuilafstotend. 

PFAS komen niet in de natuur voor en kunnen schadelijk zijn voor de volksgezondheid en het milieu. De stoffen zijn niet tot heel slecht afbreekbaar en worden daarom ook wel de ‘forever chemicals’ genoemd. De bekendste toepassing van PFAS is de teflonlaag in je pan, maar het zit ook in make-up, verf en in bestrijdingsmiddelen. 

De PFAS in pesticides zijn overigens wél afbreekbaar. Dat moet ook aangezien pesticides afbreekbaar moeten zijn volgens Europese richtlijnen. De PFAS in bestrijdingsmiddelen zijn dus niet vergelijkbaar met de PFAS in je pan. De PFAS-stoffen in pesticides breken af tot TFA (trifluorazijnzuur). Dat is een fluoratoom dat gezien mag worden als PFAS. 

Waarom gebruiken boeren en telers PFAS-pesticiden?

PFAS-pesticides zijn voor boeren en telers een handig middel, omdat het ervoor zorgt dat de pesticides langer blijven liggen en langer hun werk doen. De stof is immers water- en vetafstotend waardoor het met een regenbui niet zomaar verdwijnt. Ook weer het virussen, schimmels en insecten. 

Van de bijna 500 werkzame stoffen die gebruikt mogen worden in pesticiden, zijn er 47 stoffen die je PFAS mag noemen. Deze zijn allemaal goedgekeurd volgens Europese richtlijnen. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) beoordeelt of deze veilig zijn voor mens, dier en milieu voordat ze worden verkocht.

De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) onderzoekt de risico’s voor de voedselketen en de voedselveiligheid.

De hoeveelheid resten die blijven zitten op groente en fruit (wat getest is door Pesticide Action Network Europe) blijven dan ook binnen de Europese normen.

Hoe schadelijk is dit voor mijn gezondheid?

In onze uitzending van 18 maart 2024 bespreken we met verschillende experts of deze PFAS op groente en fruit schadelijk zijn voor onze gezondheid. De meningen verschillen hierover namelijk nogal. 

We spraken met Pesticide Action Network Netherlands, een toxicoloog en het Voedingscentrum. Die allemaal een blik op de zaak werpen. 

Kun je PFAS van je groente en fruit wassen?

Zowel PAN Netherlands, toxicoloog Jacob de Boer en Wieke van der Vossen van het Voedingscentrum adviseren om altijd je groente en fruit te wassen voordat je het gaat eten. Daarmee spoel je namelijk veel van de pesticiden van het gewas. 

Maar bij de pfasvarianten werkt dat slechter aangezien deze stoffen water- en vetafstotend zijn. Ook als je jouw appel of komkommers wast onder de kraan, zullen er dus nog steeds PFAS op zitten. 

Wanneer je helemaal zeker wil zijn dat je geen PFAS-resten binnenkrijgt, kun je het beste biologisch eten. Biologische boeren gebruiken namelijk andere soorten bestrijdingsmiddelen. Daarvan worden er minder resten teruggevonden op groente en fruit.