Abortusklinieken niet voor verstrekking abortuspil door huisarts

'Ga je naar een anonieme abortuskliniek? Of ga je in gesprek met de huisarts die je al jarenlang kent?' Deze woorden sprak de toenmalige minister van Volksgezondheid Edith Schippers in maart 2015 tegen de Tweede Kamer met betrekking tot de abortuspil. De wetswijziging die ze meer dan een jaar later aankondigde om dit mogelijk te maken, strandde bij de vorming van het kabinet Rutte III.

Regeerakkoord

Met de vorming van dit kabinet werden verdere wijzigingen rondom de abortuswetgeving voor de daaropvolgende vier jaar uitgesloten, zo was in het regeerakkoord besloten. Vooral de ChristenUnie en het CDA waren hiervoor verantwoordelijk, aangezien zij steevast wijziging van de Abortuswet en andere medisch-ethisch kwesties blokkeerden. In het nieuwe regeerakkoord is de abortuskwestie als 'vrije kwestie' bestempeld, waardoor deze nu wel kan worden besproken in het kabinet.

Een oplossing voor een 'niet bestaand probleem'

Op 14 december 2021 verstuurden de directies en bestuurders van dertien verschillende abortusklinieken in Nederland een brief waarin zij de Kamer in kennis stelden van hun bedenkingen bij de mogelijkheid om een zwangerschap af te breken via de huisarts. Volgens hen biedt het wetsvoorstel 'een oplossing voor een niet bestaand probleem'. 

GroenLinks, PvdA, D66 en VVD zeggen met het wetsvoorstel bij te willen dragen aan passende abortushulpverlening. 'Een bezoek aan de eigen huisarts is voor sommige vrouwen emotioneel en fysiek veel minder belastend en daardoor laagdrempeliger. Bovendien zijn er vrouwen die ver weg wonen van een kliniek die hun zorg liever dichterbij willen. Vijftig procent van de vrouwen die ongewenst zwanger zijn gaat via de huisarts naar een abortuskliniek. Ze komen dan dus al bij de huisarts. De huisarts is ook degene die de nazorg doet', zegt Corinne Ellemeet, Tweede Kamerlid van GroenLinks.

Huisarts biedt geen vervanging van de instrumentele behandeling

Volgens de directies van de abortusklinieken is de bereikbaarheid met veertien klinieken in Nederland 'nagenoeg optimaal'. In Friesland en Drenthe ontbreekt het aan gespecialiseerde klinieken, maar deze zijn ‘binnen handbereik’ in Groningen, Zwolle en Enschede.

Ook wordt er gewezen op het feit dat alle Nederlandse ziekenhuizen een vergunning hebben om ongewenste zwangerschappen af te breken. De behandeling in deze klinieken is niet kosteloos, 'maar de toegang is er wel'.

Mocht de wet aangepast worden, dan kan de huisarts enkel een abortuspil voorschrijven en dus geen alternatief bieden in de vorm van een zogenaamde instrumentele behandeling, de zuigcurettage. Er zou dan alsnog een doorverwijzing naar een kliniek plaatsvinden. 

Rapportage Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd

De directies van de abortusklinieken wijzen hiervoor naar de rapportage van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd uit 2020. Hieruit blijkt dat in 2020 slechts in 25,4 procent van de gevallen de zwangerschapsafbreking gebeurde met behulp van de abortuspil. Het gaat daarbij om 7.198 abortuspillen: 'Dat zou betekenen dat circa 9.800 huisartsen gemiddeld per jaar nog niet één cliënt in het spreekuur zien.'

Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) ziet in het voorschrijven van de abortuspil door de huisarts vooral voordelen: 'De huisarts biedt laagdrempelige, vertrouwde en continue zorg en kent de sociale context van de vrouw. In provincies waar geen abortuskliniek is, is de korte reistijd naar de eigen huisarts nog een plus.' Juist vanwege het feit dat zuigcurrettage in de abortuskliniek plaatsvindt, denkt het Genootschap dat het belangrijk is om vooral samen te blijven werken. 'Juist daarom moeten we naast elkaar blijven werken, zodat de klinieken financieel overeind blijven.'

Abortusklinieken op lange termijn juist slechter bereikbaar

Over die financiële situatie maken de abortusklinieken zich ook zorgen. Ze vrezen op de langere termijn een eventuele sluiting van klinieken als gevolg van de verlaging in behandelingen en daarmee inkomsten. Ze voorzien daarin juist een omgekeerd effect van het doel dat Van Ellemeet en Ploumen proberen te bereiken. 'Omdat er minder klinieken zullen zijn die instrumentele behandelingen (74,6 procent van de afbrekingen in de klinieken) aanbieden, verslechtert de bereikbaarheid van abortuszorg in het geheel.'

Corinne Ellemeet laat in een reactie weten de financiële kant van het verhaal ook zeker mee te nemen in de besluitvorming. 'Het gaat erom dat vrouwen keuzevrijheid hebben en terecht kunnen bij hun huisarts of bij een kliniek. De expertise en toegankelijkheid van de abortuskliniek moet dus ook geborgd blijven.' Op welke manier dit geborgd blijft, is nog niet duidelijk. Meerdere kamerleden hebben vorige week die vraag gesteld aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en zijn in afwachting van zijn antwoord. 

Deel vrouwen zal kliniek nog steeds prefereren

Daarnaast voorziet de politicus in eerste instantie geen enorme dip in de jaarrekeningen: 'Niet alle huisartsen gaan deze behandelingen aanbieden en ook niet alle huisartsen zullen deze behandeling gaan aanbieden.' Artsen mogen zelf kiezen of ze de abortuspil wel of niet in hun praktijk gaan verstrekken en mochten ze dat wel doen, gaat daar nog een scholing aan vooraf. 'Het is belangrijk dat we goed monitoren wat er gebeurt in de zorg als deze wet wordt ingevoerd en als nodig daar subsidies op aanpassen, zodat we abortuszorg zo goed mogelijk kunnen regelen,' aldus Ellemeet.

Voor het initiatief van het wetsvoorstel hebben Ellemeet en haar collega's Ploumen (PvdA), Paternotte (D66) en Tellegen (VVD) informatie ingewonnen bij abortusklinieken. De klinieken hebben de Tweede Kamerleden destijds al afgeraden: 'Wij hebben echter de initiatiefnemers niet kunnen overtuigen dat de huidige kwalitatief hoogstaande zorgverlening bij de abortusklinieken de meeste waarborgen biedt voor een laagdrempelige toegang, een adequate hulpverlening, een volstrekte anonimiteit en een kosteloze behandeling, gebaseerd op de voorkeur van de cliënt.'

'Als patiënten om wat voor reden dan ook zich minder vertrouwd voelen met hun eigen huisarts, dan kunnen ze uiteraard ook voor een abortuskliniek kiezen,' aldus het NHG. 'Sommige patiënten zullen daar juist vanwege de anonimiteit van een kliniek behoefte aan hebben. Op deze manier kan elke patiënt de keuze maken die het beste bij haar past. We willen uiteindelijk de best passende zorg leveren aan vrouwen die ongewenst zwanger zijn.'

Breder perspectief

Volgens Ellie Oosterhuis, directeur-bestuurder van abortuskliniek Stimezo Groningen, zou er meer naar het bredere perspectief moeten worden gekeken waarbij de zorg voor de cliënt voorop staat. 'Het gebeurt met regelmaat dat cliënten met een verzoek voor een abortuspil bij de kliniek komen en na een uitgebreid intake gesprek toch kiezen voor een instrumentele behandeling.'