Zijn er dingen die je zelf kunt doen om dementie te voorkomen?
Onderzoek laat zien dat maar liefst een op de drie vrouwen ooit in haar leven dementie krijgt. Hoewel het aantal mannen daarentegen iets minder is, blijven de cijfers schokkend. Een groot deel van onze bevolking krijgt dus vroeg of laat met dementie te maken, maar de vraag is nu: kun je hier zelf eigenlijk ook iets tegen doen?
Om erachter te komen of dit daadwerkelijk kan, spreekt Radar met psycholoog en epidemioloog Sebastian Köhler, onderzoeker bij het Alzheimer Centrum Limburg en universitair hoofddocent van de Universiteit Maastricht. Köhler houdt zich al jarenlang bezig met de vraag of je ook zelf dementie kunt voorkomen en deelt zijn kennis met ons.
Dit kun je zelf doen om de kans op dementie te verkleinen
Om maar meteen het verlossende antwoord te geven: je kunt zelf inderdaad heel wat invloed uitoefenen op de gezondheid van je hersenen. Misschien niet geheel onverwachts, maar een gezonde levensstijl draagt eigenlijk al veel bij aan het uitstellen of eventueel voorkomen van dementie. Köhler licht toe: ‘Voor een groot deel zijn het oude bekenden: gezond eten, voldoende bewegen, weinig alcoholgebruik, het vermijden van een hoge bloeddruk en overgewicht, stoppen met roken en het goed onder controle houden van chronische condities zoals diabetes en hart- en vaatziektes dragen allemaal bij.’
Uit meerdere onderzoeken blijkt namelijk dat een gezonde leefstijl helpt om dementie uit te stellen, waarbij vooral de verschillende factoren samen (bijvoorbeeld: gezond eten én meer bewegen) een positief effect hebben. Of dementie hiermee ook echt te voorkomen is, wordt nog onderzocht.
‘Zorg ervoor dat je nieuwsgierig blijft’
Daarnaast is het volgens de de onderzoeker ook de zaak om het brein actief te houden. ‘Wij zeggen dan: blijf nieuwsgierig in het leven. Lees boeken, ga naar musea, leer nieuwe dingen zoals een taal of het bespelen van een instrument. Het is allemaal heel goed voor je brein.’
Bovendien zou sociaal actief blijven ook goed werken. Köhler haalt een onderzoek aan, waaruit bleek dat mensen die in hun vrije tijd lid waren van sociale organisaties of verenigingen een lager risico liepen om dementie te krijgen. ‘Als je met iemand in gesprek bent, deel je namelijk ideeën en ga je op anderen in. Dit stimuleert je brein heel erg’, aldus de neuroloog-epidemioloog.
Een app voor gezondere hersenen
Het Alzheimer Centrum Limburg ontwikkelde bovendien een gratis app, MijnBreincoach, waarmee je je eigen hersen gezond kunt houden door dagelijkse oefeningen en uitdagingen. In het begin vul je een vragenlijst in om te kijken of je risicofactoren hebt die de gezondheid van je brein beïnvloeden. Zo kun je zien of je bijvoorbeeld ongezond eet, waarna je hier een aantal weken aan kunt werken om dit te verbeteren. De app stuurt iedere dag een kort berichtje, met een weetje, een quiz of bijvoorbeeld een uitdaging om kleine stappen te zetten naar een gezond brein.
Omgevingsfactoren spelen een belangrijke rol
Er zijn dus heel wat dingen die je zelf kunt doen om je brein gezond te houden en de slechte invloeden te weren. Köhler benadrukt daarnaast echter ook graag dat het niet alleen ‘aan jezelf ligt’ als je dementie ontwikkelt. ‘Omgevingsfactoren lijken namelijk ook een grote rol te spelen. Hoewel hier nog wel veel meer onderzoek naar gedaan moet worden, lijken luchtvervuiling en geluidsoverlast al samen te hangen met dementie. Zo bleek dat een hogere belasting door fijnstof statistisch gezien meer kans geeft om dementie te krijgen.’
Een opvallend gegeven is daarnaast dat veel mensen lijken te denken dat het krijgen van dementie uitsluitend genetisch bepaald is. Dit weerlegt de onderzoeker echter: ‘De genen blijken minder dan tien procent van het totale risico te verklaren. Alleen bij dementie op jonge leeftijd, dus voor het 65e levensjaar, is er vaak een sterke genetische bijdrage. Op latere leeftijd is de omgeving belangrijker: heb jij wel de tijd en ruimte om naar buiten te gaan, om gezond te eten of om veel vrije tijd in te plannen en zo minder of geen stress te hebben. Echter, het grootste gedeelte van het risico kunnen we nog niet goed verklaren
En hoewel uit onderzoek bleek dat mensen de genen als mogelijk bepalende factor zagen voor het ontwikkelen van dementie, bleken andere ziekten als diabetes of depressie juist over het hoofd gezien te worden. Want hoewel genen slechts een erg klein aandeel kunnen hebben, kan een ziekte als diabetes of depressie juist wel een risicofactor zijn voor het ontwikkelen van dementie.
Dit kun je doen als je je zorgen maakt
Dementie is dus veelvoorkomend, maar de aandoening uit zich meestal pas op latere leeftijd en het risico op het krijgen ervan kan met een gezonde leefstijl dus flink verlaagd worden. Hoewel het geen kwaad kan om je eigen hersengezondheid goed in de gaten te houden, is er volgens Köhler lang niet altijd reden om meteen in paniek te raken wanneer je wel eens iets vergeet.
Dus laat jij soms je sleutels thuis liggen of weet je even niet meer hoe de nieuwe buurvrouw heet? ‘Geen zorgen. Iedereen vergeet wel eens wat, maar dementie is anders dan alledaagse geheugenmissertjes. Denk aan zaken als het fornuis aan laten staan, de sleutel terugvinden in de koelkast of je sokken in de keukenkast.’
De onderzoeker vervolgt: ‘Maar maak je je echt zorgen, praat er dan altijd met je huisarts over. Deze kan je zorgen wegnemen of een eerste screeningstest met je doen om te kijken of er iets aan de hand is. Zo kun je eventueel ook doorverwezen worden naar een geheugenpoli voor een goede diagnostiek om het een en ander uit te sluiten.’
