Zes vragen over microplastics

Wat zijn microplastics eigenlijk?

Microplastics zijn zeer kleine, speciaal vervaardigde stukjes plastic, die worden gebruikt in synthetische kleding of in cosmetische producten. De stukjes plastic zijn kleiner dan vijf millimeter en slecht oplosbaar in water waardoor ze niet helemaal afbreekbaar zijn. Er zijn ook nanoplastics, deze plastic deeltjes zijn duizend keer zo klein als een algencel. De officiële namen van deze stoffen zijn polyethyleen, polypropyleen, polyethyleentereftalaat, polymethylmethacrylaat en nylon. De eerste twee soorten komen het meeste voor. De microplastics hebben de vervelende eigenschap om gifstoffen uit zee te absorberen of aan zich te laten plakken, waardoor ze toxisch worden.

Het Europees Agentschap voor Chemische Stoffen vindt daarom dat er een Europees verbod moet komen op het gebruiken van microplastic in cosmetica, schoonmaakmiddelen, verf, medicijnen en bouwmaterialen.

Wat mag je niet door de gootsteen of wc spoelen?

Hoe komen microplastics in het milieu?

Microplastics zitten onder meer in scrubs, tandpasta en make-up. Zodra het douchewater het riool instroomt, gaan de microplastics dus mee naar zee. Datzelfde geldt voor het water uit de wasmachine, dat veelal plastic restjes van synthetische kleding bevat. De zuiveringsinstallaties kunnen deze deeltjes niet allemaal uit het water filteren.

Microplastic kan ook ontstaan doordat grotere stukken plastic in het milieu of in de zee verbreken door slijtage en uiteenvallen in kleine stukjes. Wageningen University & Research (WUR) denkt dat tijdens het uiteenvallen van plastic chemische stoffen vrijkomen.

Wat is het gevaar van microplastics?

De stofjes zijn onmogelijk op te ruimen zodra deze in zee zweven en zijn daardoor een bron van vervuiling. Dieren, zoals vissen, kreeften en walvissen, krijgen deze stoffen binnen. Ze poepen de microplastics niet uit, maar slaan ze op in hun lichaam. In 114 waterdieren zijn microplastics gevonden. Wanneer mensen vlees of vis eten, krijgen ze de microplastics binnen. In zout zouden ook veel microplastics zitten. Mensen kunnen de gifstoffen binnenkrijgen die aan microplastics blijven plakken. Aan plastic zijn soms weekmakers toegevoegd voor meer flexibiliteit, maar die weekmakers kunnen een hormoonverstorende werking hebben.

'Verbied microplastic in cosmetica, tandpasta, verf en schoonmaakmiddelen'

Het is al wel duidelijk dat de stukjes plastic schadelijk zijn voor waterdieren. Zo kunnen de stukjes het spijsverteringskanaal verstoppen en het hongergevoel stillen. Hierdoor verandert het eetgedrag van de vissen. Zo kunnen vissen sterven van honger met een maag vol microplastic.

Zitten er ook microplastics in de Noordzee?

Jazeker, en door de jaren heen worden dat er volgens wetenschappers steeds meer, doordat het gebruik van plastic blijft toenemen. Op Belgische stranden werden door onderzoekers onlangs nog hoge concentraties microplastics gevonden. Ook op de Doggersbank, op de grens van Nederland en Groot-Brittannië troffen wetenschappers in 2011 flink wat microplastics aan. Veel van deze stoffen zijn afkomstig van de scrubs die in de zeeppompjes op boten zit.

In elke kilo zand van Europese stranden zitten gemiddeld 250 stukjes microplastic blijkt uit onderzoek van de Universiteit Leiden.

Hoe weet ik of er in mijn cosmetische producten microplastics zitten?

De stukjes microplastic in cosmeticaproducten heten microbeads en zijn aanwezig in bijvoorbeeld scrubs of shampoos. De plasticdeeltjes zijn zo klein dat je ze niet kunt zien. De Plastic Soup Foundation, een organisatie die lobbyt voor een verbod op microplastics, en stichting De Noordzee hebben een app gemaakt (Beat the micro Bead) waarmee consumenten de streepjescode van een product kunnen scannen. De app waarschuwt of er plastic in zit. Ook vermelden producenten achterop hun product alle bestanddelen: let daarbij op woorden die met poly beginnen om te weten of er plastic tussen zit.

Slim en gemakkelijk afval scheiden met PMD

Wat zijn de risico's?

Vanwege een gebrek aan wetenschappelijk onderzoek is het nog niet duidelijk bij welke concentraties microplastic er effecten ontstaan op het ecosysteem. Onderzoek is lastig omdat er niet één soort plastic is. Er zijn veel verschillen qua materiaal, grootte en toegevoegde hulpstoffen. Daarnaast is er volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) nog geen duidelijke definitie over wat microplastics zijn. Dat is nodig voor het opstellen van de juiste maatregelen.

Statiegeld op blikjes en kleine petflesjes moet zwerfafval voorkomen

De Universiteit van Wageningen kondigde onlangs aan onderzoek te gaan doen naar de gezondheidsrisico's van chemische stoffen die afkomstig zijn van microplastics. De onderzoekers willen erachter komen of door microplastics chemische stoffen in onze maag en darmen vrijkomen.

Dit is een artikel uit januari 2013, door de redactie gecheckt en aangepast op 15 april 2019.

Bronnen: ANP/ RIVM /  WUR / Plastic Soup Foundation / National Geographic