We moeten uiterlijk op 1 januari 2027 over zijn op dit stelsel - ‘invaren’ wordt dat genoemd. Maar wat gaat er veranderen en wat zijn de pijnpunten? Radar laat een voor- en tegenstander aan het woord.

Van vaste uitkering naar eigen potje

Als je in het huidige stelsel pensioen opbouwt, dragen je werkgever en jijzelf daar maandelijks geld voor af aan een pensioenfonds. De pensioenfondsen zetten dat in een collectieve pot weg. Op dit moment is er zo’n 1500 miljard euro aan pensioenvermogen. Als je toe bent aan pensioen krijg je een vaste uitkering. Wie meer heeft ingelegd, ontvangt ook meer pensioen. Er worden beloftes gedaan over het bedrag aan pensioen dat je maandelijks zult gaan ontvangen. 

In het nieuwe stelsel wordt het pensioen individueler. Iedereen krijgt zijn eigen potje en je pensioenfonds zal dat voor je beleggen. Je nieuwe pensioen kan meer gaan meebewegen met de beurs. Het is dus niet van tevoren duidelijk wat je straks aan pensioen zult gaan ontvangen. Er worden dus ook geen beloftes meer gedaan over wat je straks krijgt, enkel over wat je hebt afgedragen.

Zorgen over het nieuwe stelsel

Er zijn veel zorgen. Wordt het pensioen wel eerlijk verdeeld? Wat gebeurt er met het pensioen als de inflatie zo hoog is als nu, namelijk meer dan 14 procent? Met die ontwikkeling is nu namelijk geen rekening gehouden. En hoeveel risico loop je nu eigenlijk?

Radar legt een aantal van de belangrijkste pijnpunten aan een voor- en tegenstander van het nieuwe stelsel voor. Beiden vinden dat het huidige stelsel op de schop moet, maar zijn het oneens over hoe het verder moet.

De voorstander

Theo Gommer ziet veel potentie in het nieuwe pensioenstelsel. Hij is advocaat pensioenrecht en consultant en schrijft columns voor De Telegraaf over ons pensioen. Hij vindt het nieuwe pensioen beter bij deze tijd passen. Hij is niet bang voor risicovoller beleggen, omdat de geschiedenis uitwijst dat dat op de langere termijn meer oplevert. Ook ziet hij risicovoller beleggen als alternatief voor langer doorwerken of meer premie betalen om je pensioen te stutten.

De tegenstander

Emiel Stolp ziet bezwaren. Hij is oud-bestuurder van een pensioenfonds en een van de veertig prominenten die onlangs een brandbrief aan de Eerste en Tweede Kamer stuurden over de de nieuwe pensioenwet (officieel de Wet Toekomst Pensioenen). Zij roepen op te wachten met doorvoeren van de wet. Ze vinden het nieuwe stelsel te complex, de uitkomsten te risicovol en verwachten grote problemen met de uitvoering. Bijvoorbeeld dat de rechtspraak zal vastlopen als groepen mensen claims gaan indienen omdat ze het niet eens zijn met het pensioen dat ze ontvangen.

‘Ons nieuwe stelsel is een te grote gok’

Sommige mensen noemen het nieuwe stelsel een grote gok, omdat niet is doorgerekend hoe het stelsel zou werken als de inflatie langere tijd hoog blijft. Over dat scenario wordt nu wel nagedacht, omdat de inflatie zo hoog is.

Gommer zegt: ‘We hebben wel berekeningen en die wijzen allemaal uit dat het nieuwe stelsel, voor jong en oud, beter uitpakt. Zeker op de korte termijn.’ 

Stolp stelt: ‘Niemand weet hoe dit stelsel zal gaan werken.’ Volgens Stolp moet een pensioenstelsel bestand zijn tegen periodes van hoge inflatie. Die komen eens in de zoveel tijd nu eenmaal voor, vindt hij, maar het nieuwe stelsel ‘kan daar niet tegen’. 

Is het nieuwe stelsel te riskant voor jongeren?

Jongeren moeten hun potje nog helemaal opbouwen. Voor hen kan worden belegd met ‘geleend’ geld. Maar als je gaat beleggen kan het goed gaan, maar ook minder goed. Hoe voorkom je dus dat jongeren rood komen te staan met hun pensioen?

Minister Carola Schouten van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen stelt dat jongeren niet in de min terechtkomen en dat nul het slechtste resultaat is. Er was sprake dat er voor een jongere van 25 jaar 1600 procent van de inleg belegd kon worden. Dat is natuurlijk extreem risicovol. Schouten heeft onlangs toegezegd dat ze weer in de wet wil opnemen dat dat maximaal 150 procent mag zijn. Dat levert dus minder risico op. 

Stolp: ‘Dan heb je als pensioenfondsbestuur heel wat uit te leggen, als je op nul eindigt.’

Gommer: ‘Jongeren moeten juist risicovol beleggen. En als je dat niet wilt, moet je heel veel premie inleggen of heel lang werken. Als je niet heel lang wilt werken en je wilt ook niet nog meer premie inleggen - want jongeren moet ook een studieschuld aflossen, die willen ook wonen - dat is duur. Dan moet je de keus maken om toch met je pensioengeld lange termijn wat risicovoller te beleggen.’

Verdwijnt het nabestaandenpensioen?

Het nabestaandenpensioen was op opbouwbasis. Dit nabestaandenpensioen bleef bestaan, ook als je niet meer meebetaalde aan de regeling, bijvoorbeeld omdat je als zzp’er aan de slag gaat. In de toekomst wordt het nabestaandenpensioen voor iedereen op risicobasis. Dat kun je vergelijken met een verzekering: zolang je premie afdraagt heb je recht op uitkering.

Stolp: ‘Het nabestaandenpensioen wordt helemaal overhoop gegooid. Een nabestaandenpensioen op risicobasis is net als een brandverzekering. Als jij de premie betaalt, is jouw huis voor een jaar verzekerd. Als je de premie niet betaalt is je huis onverzekerd.’ 

Wat gebeurt er met je nabestaandenpensioen als je uit dienst bent?

• Als je werkloos raakt blijf je gedekt voor de periode dat je in de ww zit. 
• Neem je bijvoorbeeld ontslag om zelfstandige te worden of omdat je tijdelijk mantelzorger bent, dan geldt de dekking nog drie maanden. Je moet erna zelf zorgen dat je recht houdt op nabestaandenpensioen. Dat kost geld, want dat moet je zelf betalen. Je kunt er ook voor kiezen er niet meer voor te betalen, maar je kunt dan ook geen aanspraak meer maken. 

Gommer: ‘Als je met pensioen gaat vanuit jouw persoonlijke pot, dan ga je beslissen: wil ik alleen ouderdomspensioen voor mijzelf of wil ik ook een deel als partnerpensioen voor mijn partner? Maar jouw partner werkt ook, die heeft ook eigen pensioen. Dus die behoefte is anders dan vroeger toen wij kostwinners hadden. De man werkte en de vrouw werkte niet. Dus ook daarin moet je meegaan met de arbeidsmarkt en de maatschappelijke ontwikkelingen.’

Garantie tot aan de deur

Wat je straks ontvangt aan pensioen wordt onduidelijker. Er worden geen beloftes meer gedaan.

Gommers: ‘Dat klopt wel een beetje. Maar dat is ook in het huidige systeem, want alle pensioenen zijn voorwaardelijk en er zijn kortingen doorgevoerd. Alle beloofde indexatie, dat is ook voorwaardelijke geweest. Iemand die bij Pensioenfonds Zorg en Welzijn zat, die heeft de afgelopen vijftien jaar geen indexatie gehad. Dat is hem of haar wel veertig jaar voorgehouden. Nu wordt er dan 6 procent geïndexeerd. Dat is leuk als de inflatie 14 procent is, dan ga je nog steeds 8 procent op achteruit. Nogmaals, het leven is in die zin onzeker en je zult daar een beetje flexibel mee moeten omgaan.’ 

Stolp: ‘Hoe ontwikkelen de prijzen zich? Hoe hoog is de inflatie? En als de inflatie hoog is, dan kan het wel zijn dat jij keurig het afgesproken bedrag op je rekening krijgt, maar dat je daar toch de huur en de boodschappen niet van kan betalen. Als jou een pensioen is beloofd van 2000 euro in de maand en je krijgt die 2000 euro, maar dat heeft de waarde van twintig. Kan je er dan de huur en het eten van betalen? Nee.’

Over deze pijnpunten praat Radar in de uitzending verder met minister Carola Schouten en Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt.