Nog snel een tattoo voor de inkt verboden wordt? Ken ook deze gezondheidsrisico's

Consumenten verwachten dat wat op de markt wordt aangeboden veilig is en continu gecontroleerd wordt. Maar de realiteit is dat de risico's van veel producten nog worden onderzocht. Over de veiligheid van tattoo-inkt (en het verwijderen van tatoeages) bijvoorbeeld weten wetenschappers nog bar weinig, stelt ook hoogleraar en dermatoloog Thomas Rustemeyer in onze uitzending over kankerverwekkende stof in tattoo-inkt. Dat komt omdat tattoo's pas in de laatste jaren gemeengoed zijn geworden, nadat ze eerst lang deel uitmaakten van een subcultuur die weinig om regels en mogelijke kwalijke aspecten gaf. 

Strengere limieten vanaf januari 2022

We weten natuurlijk wel al iets over wat in tattoo-inkt zit en wat het in je lichaam uitricht, en dan voornamelijk over zwarte inktsoorten. Bepaalde stoffen werden eerder al verboden of gelimiteerd, maar de controle op de naleving van de regels zou al jaren tekortschieten.

• De meeste tatoeage-inkten bevatten naast organische pigmenten ook conserveringsmiddelen en verontreinigende stoffen zoals nikkel, chroom, mangaan of kobalt.
• Sinds 2004 is het in Nederland volgens de warenwet verboden om zogenoemde AZO-kleurstoffen te gebruiken in tatoeage-inkt. Van die kleurstoffen is bekend dat ze kanker kunnen veroorzaken en genetische schade kunnen toebrengen.
• In zwarte en gekleurde inkt kunnen ook kankerverwekkende PAK's zitten, de gifstoffen die ook vrijkomen als je je eten laat aanbranden. PAK's kunnen UV-licht absorberen (door de bovenste huidlagen heen) en zo reactieve zuurstofcomponenten vormen.

Toen verschillende onderzoeken uitwezen dat bepaalde stoffen in tatoeage-inkt kankerverwekkend kunnen zijn en andere de huid en ogen kunnen irriteren, heeft de Europese Unie besloten dat voor die specifieke stoffen vanaf januari 2022 strengere limieten gelden. Het gaat onder meer om isopropanol, dat als bindmiddel wordt gebruikt en in bepaalde gevallen voor irritatie en allergische reacties kan zorgen. Tatoeëerders die zich zorgen maken over het nakende verbod op tal van inksoorten, stellen dat er wel een beperkt aantal zijn waar geen isopropanol in zit, maar dat het net om inferieure soorten gaat die ze liever niet gebruiken.

Tattoo-inkt kan door het lichaam reizen

Waar we echter de aandacht op willen vestigen, zijn de andere onderzoeken over de gezondheidsrisico's van tattoo-inkt waar Europa nog niets rond heeft besloten. Zo ontdekten wetenschappers in 2017 dat nano- en microdeeltjes uit tattoopigment door het lichaam kunnen reizen en in de lymfeklieren kunnen terechtkomen. Dat leidt tot chronische vergroting van die lymfeklieren, wat de kans op lymfeklierkanker doet toenemen, en tot levenslange blootstelling aan de gifstoffen.

De wetenschappers uit Duitsland en van het ESRF (het Europees Synchrotron) hebben daarvoor vier lijken onderzocht van volgetatoeëerde mensen. Het onderzoek staafde het 'visuele bewijs' van chirurgen die de laatste jaren steeds meer blauwe, paarse of rode lymfeklieren aantroffen tijdens operaties bij mensen die veel tattoos hebben. Ook lijkschouwers maken steeds meer meldingen van verkleurde lymfeklieren.

Onlangs verboden kleurstof E171 zit ook in meeste inkt

Wat je ook moet weten: het witte pigment E171 of titaniumdioxide (TiO2) is de op een na meest gebruikte ingrediënt in tatoeage-inkten, na roet. Radar bracht recent nog het nieuws dat de kleurstof binnenkort verboden wordt in voeding omdat het kankerverwekkend kan zijn. E171 wordt in tattoo-inkt gemengd met kleurstoffen om bepaalde tinten te creëren. Het wordt ook voor witte tatoeages gebruikt, die in verband worden gebracht met vertraagde genezing, huidverhoging en jeuk.

Het is een verontrustend feit dat er in werkelijkheid nog weinig bekend is over vooral de kleurenmengsels die we op onze huid aanbrengen. Toch moeten we dit punt relativeren: ondanks alle genoemde gezondrisico's zijn er relatief weinig kankergevallen bekend. De kans dat je ziek wordt door je tattoo is klein, maar volgens het RIVM niet te verwaarlozen.