Al bijna tien jaar besteedt Radar aandacht aan onveilige implantaten. Een hoogtepunt in deze rapportage is het wereldwijde onderzoek dat we in samenwerking met Trouw opzetten: The Implant Files.

Want wat blijkt? Waar je voor een medicijn bijna tien jaar moet testen voordat het op de markt mag komen, kun je een bekkenbodemmatje, pacemaker of borstimplantaat al goed laten keuren als er 'technisch' niets mis is. Wat ze in het menselijk lichaam doen, zeker op de lange termijn, wordt bij de goedkeuring buiten beschouwing gelaten. Pas als mensen klachten ontwikkelen wordt een product eventueel van de markt gehaald. De bewijslast ligt dus niet bij de producent, maar bij de patiënt.

Dat is dus ook zo bij borstimplantaten. In de jaren negentig worden toenmalige implantaten met vloeibare siliconen in Amerika in de ban gedaan, nadat ontdekt wordt dat ze lichamelijke klachten veroorzaken. De siliconen lekken en verplaatsen zich vervolgens door het lichaam, met serieuze gevolgen. Deze implantaten worden ook in Nederland niet meer geplaatst.

Een 'veilig' alternatief

Als vervanger komt een implantaat met een stevige gelvulling – de zogenoemde 'cohesieve gel' – daarna als veilig alternatief op de markt. Als er een scheur in komt, loopt de gel er niet uit, is het idee. Artsen laten dit ook vaak in hun spreekkamer zien door een implantaat doormidden te snijden.

Maar zijn die nieuwe implantaten wel echt veiliger? Veel mensen ondervinden namelijk toch klachten, maar door artsen wordt het verband met de implantaten niet gelegd. Uit een enquête van Radar bleek vorig jaar nog dat de helft van de vrouwen klachten ervaart, en dat een ruime meerderheid van de mensen die naar de dokter stappen niet serieus wordt genomen.

'Onveiligheid is niet bewezen'

Fabrikanten en veel chirurgen zeggen nog steeds dat de onveiligheid van cohesieve siliconen borstimplantaten niet is bewezen, en gebruiken daarbij verschillende argumenten.

Zo lopen de klachten per persoon uiteen, en zijn ze soms vaag, waardoor het gemakkelijk is om ze als individuele problemen weg te zetten. De een is chronisch vermoeid, de ander heeft hoofdpijn, verstoringen van het auto-immuunsysteem of problemen met het geheugen. Alle uiteenlopende symptomen worden ook wel geschaard onder 'Breast Implant Illness', maar dat is nog altijd geen erkende diagnose. Bij de ene vrouw treden de klachten na een paar jaar op, bij de andere duurt het een decennium of langer.

Het zijn allemaal redenen voor fabrikanten en klinieken voor plastische chirurgie om te blijven bij het standpunt dat stevige siliconen anders zijn dan vloeibare.

Siliconen blijven siliconen

Het nieuwe onderzoek, dat vandaag is gepubliceerd, laat echter zien dat er geen verschil is tussen de oude, omstreden, vloeibare siliconen en de nieuwe, cohesieve siliconen implantaten. 'Uit het eerdere onderzoek uit de jaren negentig bleek al hoe slecht die (vloeibare, red.) siliconen waren, en wat het causale verband is met klachten. Wij laten nu zien: met de nieuwe is het net zo. Hoogstens treden de klachten bij de nieuwe producten later op', legt Henry Dijkman, een van de onderzoekers, uit. 

Hij nam dossiers van het Radboud UMC van ruim vierhonderd vrouwen met vloeibare of vaste silicone borstimplantaten onder de loep, samen met Inca Slaats (HAN-student Biomedische Wetenschappen) en Peter Bult (mammapatholoog RadboudUMC). Wat bleek: in bijna alle gevallen is er sprake van lekken of 'gel bleed' (99 procent) – het 'zweten' van siliconendeeltjes.

Doordat de implantaten geplaatst worden tot hun onveiligheid is bewezen, fungeren vrouwen op dit moment als proefpersoon voor de langetermijneffecten. Dat moet anders, vinden de onderzoekers: 'Het gebruik van siliconen borstimplantaten moet, tot de veiligheid is bewezen, worden stilgelegd.'

Mensen die al klachten hebben door borstimplantaten, moeten bovendien volgens Dijkman het verwijderen vergoed krijgen door zorgverzekeraars. Dat gebeurt nu vaak niet, terwijl uit ander onderzoek blijkt dat veel vrouwen na tijdige explantatie grotendeels van hun klachten afkomen. In veel gevallen is dat zelfs al binnen dertig dagen na verwijdering. Ook ander onderzoek wijst in die richting. 

Hoe langer de implantaten in het lichaam zitten, hoe groter de kans dat de schade onomkeerbaar is - ook na het verwijderen. Wanneer dat 'point of no return' is, verschilt per patiënt. Bij sommigen worden de klachten al heel snel ernstig, bij anderen duurt het tientallen jaren.

In actie komen

Als je implantaten hebt, kun je terecht bij verschillende organisaties die actie ondernemen tegen fabrikanten:

• Zo komt ClaimShare komt op voor mensen met borstimplantaten van farmaceut Allergan. Deze bracht implantaten op de markt die in 2018 in Europa verboden zijn, omdat ze een zeldzame vorm van lymfeklierkanker kunnen veroorzaken. Het doel van de actie is om explantatiekosten collectief te verhalen op de fabrikant, en daarbij een schadevergoeding.
• Ook Bureau Clara Wichmann is, met steun van Stichting Meldpunt Klachten Siliconen, een collectieve actie gestart tegen Allergan. Het doel van die actie is om een schadevergoeding voor gedupeerde vrouwen af te dwingen.
• Jamie Crafoord, die zelf ernstige klachten kreeg door siliconen implantaten en ze daarom liet verwijderen, startte een petitie om de vergoeding van explantatie af te dwingen. Die werd ruim 27.000 keer ondertekend, en is inmiddels gesloten.

Politieke reactie

Kamerlid Attje Kuiken (PvdA) reageert geschrokken op de uitzending van Radar en gaat Kamervragen stellen aan minister De Jonge van VWS. 'De PvdA maakt zich al lange tijd zorgen om de veiligheid van borstimplantaten. De uitzending van Radar laat eens te meer zien dat de minister nu echt snel actie moet ondernemen.'

'Vrouwen die borstimplantaten overwegen moeten wat de PvdA betreft beter geïnformeerd worden over de risico's', gaat Kuiken verder. 'Vrouwen die al implantaten hebben, moeten bij het maken van een mammografie meteen doorverwezen worden voor onderzoek op mogelijke lekken of scheuren. En als zij de implantaten willen laten verwijderen, dan moet dit gewoon vergoed worden door de zorgverzekeraar. Als we de risico's blijven negeren en hoe langer we wachten, hoe meer vrouwen er gevaar lopen.'