Niet langer blind dankzij stamceltherapie
Anne-Mieke King restaureert een fresco op een plafond als er een druppel kalk naar beneden valt: 'Het liep langs mijn veiligheidsbril en mijn gewone bril mijn oog in '. Na talloze ziekenhuisbezoeken en heel veel pijn hoort ze na een jaar dat ze onherstelbare schade heeft. Ze zal altijd aan één oog blind blijven. Tot ze hoort over een baanbrekende stamceltherapie in Modena, Italië.
'Direct na het ongeluk wilde ik alleen maar onder de kraan hangen. Ik ben natuurlijk naar het ziekenhuis gebracht , daar zijn ze zes uur bezig geweest om de stukjes kalk uit mijn oog te halen. En daarna zat ik er dagelijks, maar ze konden weinig doen'. De schade aan het oog van Anne-Mieke was al in gang gezet. 'Kalk brandt een jaar lang na, het blijft etsen, dus na dat jaar konden ze pas de balans opmaken.'
Rechteroog werd alleen maar slechter
Anne-Mieke zag sinds het ongeluk met de kalk bijna niets meer met haar rechteroog en dat werd alleen maar slechter: 'Ik was uiteindelijk blind aan één oog'. En dat is lastig, want om te kunnen schilderen en tekenen moet je diepte kunnen zien. 'Met sociale dingen kun je oefenen. Ik stak altijd als eerste mijn hand uit om iemand de hand te schudden, dan grijp je nooit mis. En koffie inschenken daar leer je ook trucjes voor'.
Maar een penseel goed op een doek zetten, dat was moeilijker. 'Soms zat ik er te ver voor en de andere keer prikte ik bijna door het doek heen'. Artsen vertellen haar dat ze uitbehandeld is en dat ze moet leren leven met één oog. 'Ik had me eerst nog ingesteld op een hoornvlies-transplantatie, maar zelfs daar was mijn oog te slecht voor', aldus Anne-Mieke.
Innovatieve behandeling in Italië
Tot ze een aantal maanden nadat haar oog is 'opgegeven' op controle in het Radboudziekenhuis hoort over een innovatieve behandeling uit Italië. De behandeling wordt in Europees onderzoeksverband aangeboden in Maastricht. Het enige Nederlandse ziekenhuis dat als expertisecentrum deze stamceltransplantatie uitvoert.
Als Anne-Mieke zich daar meldt wordt ze door professor Rudy Nuijts onderworpen aan talloze onderzoeken om uiteindelijk te constateren dat ze mee mag doen als onderzoeks patiënt. De gesprekken met professor Nuijts geven Anne-Mieke hoop, misschien is er aan haar onbehandelbare oog toch wat te doen.
De Italiaanse celbioloog Graziella Pellegrini doet sinds 1988 onderzoek naar stamcellen. Ze probeert met bestaande stamcellen uit iemands lichaam nieuwe stamcellen te kweken. Op die manier heeft ze al nieuwe huid gekweekt, en nu dus ook hoornvlies. Dat is vooral interessant voor mensen die blind zijn aan één oog doordat zij een thermische verbranding of een bijtende stof in hun oog hebben gekregen.
Stamcellen worden getransplanteerd
Nadat van hun afgenomen stamcellen het hoornvlies is gekweekt, wordt het nieuwe materiaal in het aangedane oog getransplanteerd. Het grote voordeel is dat het lichaamseigen cellen zijn en dus niet afgestoot kunnen worden. Daarnaast heeft een patiënt geen langdurige immuunonderdrukkende medicatie nodig (bij een hoornvliestransplantatie van een donor is dat vaak wel zo). Om deze behandeling wereldwijd beschikbaar te maken is er een Europese trial gestart, waar het Maastricht UMC dus aan mee doet.
Om voor Anne-Mieke een nieuw hoornvlies te kweken, heeft Pellegrini goede stamcellen nodig. Die kunnen alleen uit het goede oog van Anne-Mieke worden gehaald: 'Dat vond ik zo ontzettend eng. Maar professor Nuijts heeft me wel tien keer uitgelegd dat de risico's heel klein zijn. En ik heb heel veel vertrouwen in hem!'
Opgestuurd naar Italië
Nadat professor Nuijts in Maastricht een biopt uit het goede oog van Anne-Mieke heeft genomen, wordt het materiaal linea recta opgestuurd naar Italië want het moet daar binnen 24 uur zijn. In Modena worden uit het biopt zoveel mogelijk stamcellen gehaald en opgekweekt in een petrischaaltje. Als die groepjes gaan vormen wordt er gekeken welk groepje de meeste werkzame cellen hebben.
Dat groepje wordt geïsoleerd en die cellen worden opgekweekt tot een lapje, een soort dekentje dat uiteindelijk over het kapotte hoornvlies wordt gelegd. De vervangende hoornvliescellen doen er ongeveer 14-17 dagen over om dat dekentje te vormen.
Pellegrini zelf blijft nuchter onder haar 'ontdekking': 'Het lijkt een wonder, maar we laten de natuur gewoon haar werk doen. We stimuleren en selecteren wat en wachten rustig, maar in essentie is dit de regeneratieve werking van de natuur'. Als het nieuwe hoornvlieslaagje klaar is wordt het in een gekoelde box terug naar de behandelend arts gestuurd, in het geval van Anne-Mieke naar professor Nuijts in Maastricht.
'Een van de mooiste dingen die ik in mijn carrière gedaan heb'
Bij Anne-Mieke groeiden inmiddels allemaal bloedvaten over haar oog heen. De limbus, het randje om het hoornvlies dat normaliter nieuwe huidcellen van het hoornvlies genereert en een barrière vormt tegen de woekering van bloedvaten, was bij Anne-Mieke ook verbrand. Dat zag je aan de buitenkant van het oog als een witte waas die over haar oog lag. Toen het opgekweekte hoornvlies in Maastricht aankwam is Anne-Mieke direct geopereerd.
'Allereerst hebben we het vliesje met bloedvaten dat over Anne-Mieke's oog heen was gegroeid weggeknipt. Daarna hebben we het stamceltransplantaat op het oog opgelegd en op een aantal plekken vast gehecht', legt Nuijts uit. Het transplantaat is een soort gelatine-achtig dekentje.
'Ik vind het echt een wonder. Ik vind dat je kan toveren', zegt Anne-Mieke als professor Nuijts aan Dokters van Morgen laat zien wat hij met haar oog heeft gedaan. 'Het is ook een wonder', beaamt hij. 'Het is een van de mooiste dingen die ik in mijn carrière gedaan heb, kan ik zeggen'
Na een week ziet Nuijts al verbetering in het oog van Anne-Mieke en zelf merkt ze dat ook. Na een maand wordt het hoornvlies helderder en dat proces gaat zo maandenlang door. 'Ik ging gewoon steeds beter zien, elke keer zag ik meer en nu ben ik zover dat ik het niet eens meer merk dat ik iets aan mijn oog gehad heb. Het is een wereld van verschil tussen mijn zicht voor de transplantatie en nu. Het is echt een wonder: het heeft mij mijn vrijheid teruggegeven. Ik kan weer werken, autorijden, alles!'