Sinds 4 jaar staat het leven van de 63-jarige Jan Kok volledig op z'n kop. Hij krijgt de diagnose Parkinson. Jan moet vrijwel direct stoppen met werken. Van de medicijnen knapt hij snel op. Maar een paar maanden geleden krijgt hij bij de apotheek ineens een ander middel mee. De Levadopa die hij slikt is niet meer leverbaar. Op het nieuwe medicijn reageert Jan slecht. 'Ik begon te spugen. Zodra ik het pilletje ingenomen had, moest ik na drie kwartier spugen', vertelt Jan.

Kijk de livestream over dit onderwerp terug: Je medicijn niet leverbaar?

Lees ook: Bijwerkingen en ander ongemak door veelvoorkomende medicijntekorten

Ook het volgende medicijn voldoet niet aan de verwachtingen. 'Ik voelde me juist goed met het oorspronkelijke medicijn, het leek wel of het stabiel was. Dat zei ik ook tegen mijn vrouw. Met de andere medicatie voel ik mij niet prettig.' Gelukkig voor Jan is zijn middel weer beschikbaar. Voor velen anderen niet.

Enquête: 38% heeft te maken met tekort

Je spreekt van een medicijntekort als een geneesmiddel langer dan 14 dagen niet leverbaar is. Uit onze enquête blijkt dat bijna 14.000 mensen dit jaar te maken hebben of hebben gehad met een medicijntekort. Bij 38 procent speelt een medicijntekort op dit moment en 72 procent heeft er eerder dit jaar mee te maken gehad.

Uit onze enquête blijkt dat het switchen naar een andere medicijn als alternatief vaak mis gaat. Van de bijna zesduizend mensen die een vervangend medicijn kregen, was 44 procent niet tevreden over dit middel en ruim de helft daarvan kreeg te maken met bijwerkingen.

Apothekers

Het medicijntekort is een groot probleem in Nederland. Honderden geneesmiddelen zijn lange tijd niet op voorraad, en het eind van het tekort is nog lang niet in zicht. Gerben Klein Nulent, voorzitter apothekersorganisatie  KNMP: 'Dat is voor de patiënt eigenlijk niet meer te harden. Ze worden boos. De apothekers doen al jaren hun best om dit op te lossen voor de patiënt maar het lijkt wel dweilen met de kraan open.'

Apotheker Mieke Sandino heeft te maken met lege lades in de apotheek: 'Het gaat om grotendeels nog chronische medicatie. Het is gewoon onvoorstelbaar dat we in een welvarend land daar niet eens aan kunnen voldoen.'

Hoeveelheid tekorten

In 2007 waren 162 medicijnen niet verkrijgbaar in Nederland. Maar de laatste jaren zijn deze cijfers enorm gegroeid. In 2016 was het tekort al 710 en vorig jaar waren 732 geneesmiddelen lange tijd niet op voorraad.

Toch is het medicijntekort een wereldwijd probleem. Dat komt voornamelijk omdat geneesmiddelen veelal in lageloonlanden worden gefabriceerd. De Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP): 'Er wordt steeds efficiënter gewerkt. Als productielijnen worden gesloten hoeft er maar een kleine hick-up te zijn of een product is niet leverbaar. In het verleden had je nog een back-up omdat er meerdere productielijnen waren wereldwijd voor een product. Dat is nu vaak niet meer het geval, en dat leidt snel tot tekorten.'

Ruud Coolen van Brakel, directeur van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik, legt uit dat er veel schakels bij betrokken zijn: 'Soms is het zo dat een fabrikant gewoon een probleem heeft in de productie of dat een fabriek verhuist. Of dat iets in de grondstoffen niet leverbaar is voor de fabrikant. En dan gaat het boven in de piramide mis. Dan is het er gewoon niet, maar kun je er ook niet aankomen. Het kan ook helemaal onder in de piramide misgaan. Dan vragen ineens heel patiënten naar een vaccin, maar dan is dat er niet. Dat zie je bijvoorbeeld nu met het meningokokkenvaccin.

Oorzaken

Een andere oorzaak zou ons preferentiebeleid zijn. In dat beleid staat per werkzame stof welk middel de verzekeraar wilt dat je gebruikt. Meestal zijn dit de goedkoopste merken, waardoor de hoge kosten aan medicijnen worden beperkt. Maar hierdoor zouden geneesmiddelen in Nederland inmiddels te goedkoop zijn. 'Het betekent simpelweg dat zorgverzekeraars met een fabrikant een afspraak maken. Die fabrikant verdient heel weinig op geneesmiddelen, dus zal ook niet zo genegen zijn om hele grote voorraden van dat geneesmiddel aan te houden voor de Nederlandse markt. Als er dan een tekort ontstaat dan is dat niet meteen aangevuld.'

De KNMP: 'Als fabrikanten moeten kiezen of ze hun producten in Duitsland, België of in Nederland leveren dan zie je dat het prijsniveau in Nederland vaak een kwart is van wat het in Duitsland is. Dan kiest de fabrikant ervoor om het product in Duitsland te leveren.' Het verschil met andere landen is groot, zo is de anticonceptiepil in Duitsland bijvoorbeeld 23 euro en 49 cent en in Nederland  5 euro 70.  Maar volgens de KNMP is er ook een tekort bij niet-preferente middelen.   

Lees en luister meer: Steeds vaker tekort geneesmiddelen: hoe kan dat?

Oplossing in zicht?

Er wordt inmiddels met allerlei partijen gekeken hoe het medicijntekort kan worden tegengegaan, zonder dat de prijzen omhoog zullen gaan, maar dat is volgens Coolen van Brakel nog niet zo gemakkelijk. 'Er wordt door heel veel partijen al een aantal jaren aan gewerkt en over gepraat en oplossingen bedacht. Toch lopen de tekorten alleen maar op. En dat laat wel zien wat voor ongelooflijk ingewikkeld probleem het is. Het kan bijna niet dat dit probleem wordt opgelost zonder dat er meer geld betaald moet worden voor de geneesmiddelen. Dat is wel een angst die ik heb.'

Minister voor Medische Zorg Bruno Bruins gaat de mogelijkheid onderzoeken om de wettelijke verplichting op te leggen dat er in de keten van firma, groothandel en apotheek voortaan een voorraad van vier maanden moet zijn.

Andere apotheek

Dianda Veldman, directeur van de Patiëntenfederatie Nederland, raadt aan om op tijd naar de apotheek te gaan. 'Wij raden patienten aan om niet te wachten tot de laatste dag of tot wanneer je de laatste pil neemt.' Ook geeft de Patientenfederatie als tip zelf rond te bellen als jouw apotheek het medicijn niet meer kan verstrekken. Het kan namelijk zijn dat een andere apotheek via een andere groothandel het medicijn toch kan leveren. Een apotheek over de grens kan ook een optie zijn.