Maximaal 42 dagen verlof

Sinds 2016 woont Elisabeth in een Amsterdams verpleeghuis vanwege haar dementie. De 91-jarige heeft een 24 uurs zorgindicatie. De eerste twee jaar is er geen enkel probleem en mag Kitty haar moeder onbeperkt meenemen naar Texel. In 2018 ontvangt ze een mail van de zorginstelling. ‘De regels zijn verscherpt: ze mag in totaal maximaal 42 dagen per jaar op vakantie. Ze is dit jaar reeds twee weken bij u geweest, dus ze heeft nu nog 28 dagen open staan voor de rest van het kalenderjaar.’ En de jaren erna blijft dit zo. Kitty moet goed bijhouden wanneer ze haar moeder ophaalt voor een logeerweek en dat ze per jaar maximaal 42 dagen verlof heeft. We vragen bij de Patiëntenfederatie Nederland na hoe het zit met het maximaal aantal verlofdagen en krijgen een handzaam overzicht.

Bureaucratie weegt zwaarder

Kitty vindt deze regel star en bureaucratisch. Kitty heeft haar Bed & Breakfast op Texel verkocht en heeft meer tijd om haar moeder met liefde een mooie oude dag bezorgen; voor de spaarzame tijd die Elisabeth nog rest. En vanwege de lange reistijd van Texel naar Amsterdam en vice versa is één dag haar moeder ophalen en terugbrengen niet te doen. Kitty zegt: ‘De bureaucratie weegt weer zwaarder als dat stukje menselijkheid. Ik snap dat niet. Laat ze genieten zolang dat kan. Ik neem haar nu anderhalve week mee. En ik heb haar al een week gehad met de feestdagen. We zitten nu in februari en dan heb ik voor het hele kalenderjaar nog 3,5 week over. Dan denk je bij jezelf hoe is dat mogelijk? En waarom? Om het geld dus.’

Maatwerk is mogelijk

We vragen de Amsterdamse zorginstelling De Open Hof, het verpleeghuis waar haar moeder woont, of ze geen uitzondering kunnen maken. Er zullen vast niet heel veel families zijn, die hun ouders meer dan 42 verlofdagen mee naar huis willen nemen. ‘Wij kunnen vanwege de privacy niet ingaan op een specifieke bewoner’, schrijft de woordvoerster. En ze geven daarom een algemeen antwoord op onze drie vragen:

• Waarom wij niet van de regels kunnen afwijken? Omdat wij geen inkomsten ontvangen wanneer bewoners meer dan 14 dagen achtereen of 42 dagen afwezig zijn.
• Of we deze regels te strikt of te bureaucratisch ervaren? Incidenteel knelt deze richtlijn. Soms past inperken van de duur van de afwezigheid bij het welzijn van de bewoner.
• Wat als iemand zijn vader of moeder 3 weken aaneengesloten wil meenemen op vakantie? Dit komt incidenteel voor en als het in het belang is van de bewoner, passen we maatwerk toe en nemen wij het financiële verlies.

De beleidsregel voor het maximaal aantal verlofdagen waarvan maximaal 14 dagen aaneengesloten is opgesteld door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Een zorginstelling krijgt haar ‘zorgprestatie’ vergoed uit het zorgzwaartepakket (ZZP) van de cliënt. Een zorginstelling mag alleen zorg declareren als ze die ook daadwerkelijk leveren.  Daarnaast zijn er flinke wachtlijsten voor een plek in een verpleeghuis, dus je kunt bewoners niet onbeperkt mee naar huis nemen, waardoor er allerlei kamers leeg staan.

Vreemd en niet te begrijpen

Kamerleden, maar ook de ouderenbond ANBO reageren verbaasd op deze 42 dagen regel. De ANBO schrijft in een reactie: ‘Wij vinden dat het uitgangspunt moet zijn dat iemand in een verpleeghuis woont. Vanuit die gedachte is een maximumaantal verlofdagen natuurlijk heel vreemd en niet te begrijpen. Maar daar staat tegenover dat iemand natuurlijk niet voor niets in een verpleeghuis woont. Iemand heeft een hoge indicatie gekregen voor intensieve (24 uurs) zorg. Dus mee op stap met of logeren bij familie moet natuurlijk pas kunnen als de zorg en ondersteuning gecontinueerd kan worden. Het zal heel weinig voorkomen dat familie of mantelzorgers dat lange tijd zelf te kunnen doen/bieden.’

Wapperen met verordening

De ANBO vervolgt: ‘Wij snappen dat verpleeghuizen met elkaar een richtlijn afspreken over wat haalbaar en verantwoord is. Tenslotte hebben ze een maatschappelijke taak en wordt de zorg uit collectieve middelen betaald. Maar wij vinden dat daar wel van afgeweken moet kunnen worden. Verpleeghuizen moeten, zo vindt ANBO, maatwerk leveren en vanuit het welzijn van de bewoner denken. Als er grenzen overschreden worden, vinden we dat dit met bewoner en familie moet worden besproken, waarbij naar oplossingen wordt gezocht. Verpleeghuizen moeten niet wapperen met een verordening van maximaal 42 dagen. Dat is niet zo van deze tijd, waarin we de bewoner centraal willen stellen en we het hebben over kwaliteit van leven; ook in de laatste fase (in een verpleeghuis).’

Oog voor menselijke maat

Ook Kamerleden reageren verbolgen. Corinne Ellemeet van GroenLinks zegt: ‘Ik wist niet wat ik hoorde. Bizar. Ik denk dat dit aangeeft dat we de zaak nog niet goed genoeg geregeld hebben voor ouderen. Het moet altijd zo zijn – waar je ook woont – dat je in Nederland zelf kan bepalen of je ergens gaat logeren. Het is te zot voor woorden dat we nu zeggen als je van een bepaalde leeftijd bent en je woont in een verpleeghuis dan bepalen wij dat voor je.’ Vera Bergkamp van D66 zegt: ‘We hebben wachtlijsten in verpleeghuizen, dus dat je goed kijkt naar de capaciteit en natuurlijk zijn er regels, maar ik vind je moet oog houden voor de menselijk maat. En als er een situatie is moet je ervan af kunnen wijken en kiezen voor maatwerk. Léonie Sazias van 50Plus zegt: ‘Ik begrijp die regel ook wel, maar ik begrijp die regel alleen als het heel veel zou voorkomen. Dan zouden we problemen krijgen. Dan zouden verpleeghuizen problemen krijgen met leegstaande bedden. Maar dat is helemaal niet het geval.’ Evert-Jan Slootweg CDA zegt: ‘Ik begrijp best wel dat het voor een verpleeghuis belangrijk is dat je weet hoeveel mensen er zijn. Ruimte is heel erg schaars. In deze zaak vind ik het heel raar dat je niet eens met je dochter mee mag. Je moet de menselijke maat laten spreken.’ 

134 afwezigheidsdagen

Radar vraagt ActiZ, de brancheverenigingen van zorgorganisaties om een reactie. ActiZ bevestigt dat zorgaanbieders alleen betaald krijgen als de cliënt aanwezig is. Er zijn een aantal uitzonderingen mogelijk. ‘Naast vakantie (niet meer dan 14 dagen aaneengesloten en maximaal 42 dagen per jaar) is er ook ‘weekendverlof mogelijk. Twee dagen afwezigheid binnen een periode van zeven dagen. Als je vakantie- en weekendverlof combineert zijn er 134 afwezigheidsdagen per jaar mogelijk. De zorgkantoren en de NZa houden toezicht op de toepassing van deze regels. En zorgorganisaties krijgen inderdaad sancties als zij ten onrechte dagen declareren waarop de cliënt afwezig is’, schrijft ActiZ in een reactie aan Radar.

Verantwoordelijkheid bij zorgorganisaties

ActiZ wil ook graag de achtergrond van deze regel toelichten. ‘Cliënten met een indicatie voor langdurige zorg hebben 24 uur per dag ondersteuning en zorg in de nabijheid nodig. Zorgorganisaties dragen de verantwoordelijkheid dat daar ook aan voldaan wordt. Als cliënten op vakantie of verlof gaan, dienen zorgorganisaties zich te kunnen verantwoorden over de continuïteit van zorg. De verlofregel is dus niet slechts een kostenkwestie, maar dient er ook toe dat de cliënt de zorg krijgt die hij of zij nodig heeft. Wanneer de cliënt op verlof gaat, moet er met de familie goede afspraken worden gemaakt over de zorg. Bijvoorbeeld over de medicatie en behandeling. Zijn er afspraken met een mantelzorger of een andere zorgorganisatie die de zorg tijdelijk overneemt? Kennen zij het zorgplan? Is er een goede overdracht als de cliënt terugkomt? Is de huisarts op het vakantieadres op de hoogte van de situatie?’.

146 verlofdagen

Radar probeert anderhalve week lang een reactie te krijgen van Hugo de Jonge, de minister van Volksgezondheid. Maar als Fons Hendriks zich onaangekondigd meldt bij het ministerie zegt de woordvoerder van het ministerie van VWS dat zij deze regels niet hebben gemaakt en verwijst door naar de NZa. De woordvoerster van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) schrijft in een reactie: ‘Mantelzorg is heel belangrijk voor de zorg in Nederland. We vinden het heel fijn dat deze mevrouw regelmatig naar haar dochter op Texel kan gaan. Hiervoor biedt onze beleidsregelook veel ruimte.  Bewoners van verpleeghuizen kunnen 146 dagen per jaar buiten het verpleeghuis verblijven. Het gaat om 104 weekenddagen die ook door de week kunnen plaatsvinden en 42 verlofdagen. En reisdagen, dus de dag dat je de bewoner ophaalt of terugbrengt naar de instelling tellen niet mee als verlofdag. Dus haal je een bewoner op zaterdag op en breng je hem de volgende week op zaterdag terug, dan kost dat drie verlofdagen.'

'De enige beperking is dat bewoners maximaal 14 dagen aaneengesloten afwezig mogen zijn. Er staan immers ook mensen op de wachtlijst voor een plaats in een verpleeghuis. Ook de 146 dagen per jaar dat iemand dan niet in een verpleeghuis verblijft, kan het verpleeghuis declareren. De meeste bewoners van verpleeghuizen zullen vanwege hun gezondheid niet meer dan 146 dagen gebruik willen of kunnen maken van het verlof. Mocht dit in individuele gevallen wel het geval zijn dan gaan wij graag in gesprek met de zorgaanbieder en het zorgkantoor om tot een goede oplossing te komen.’

Verwarring

Kortom verwarring alom over het maximumaantal verlofdagen. Het verpleeghuis is in de veronderstelling dat er maximaal 42 verlofdagen zijn. De branchevereniging ActiZ heeft het over 132 dagen en de NZa over 146 verlofdagen. En waarom niet alle zorginstellingen op de hoogte zijn van deze mogelijkheid om vakantie- en weekendverlof te combineren, blijft een raadsel. Maar Kitty’s mail aan Radar is het probleem aangezwengeld en kan ze haar moeder gedurende een jaar dus voortaan 146 dagen meenemen naar Texel, tenminste als de zorg en de gezondheid van haar moeder het toelaat. En dat is een stuk langer dan de zes weken die ze de laatste twee jaar had.

Kamervragen

Naar aanleiding van dit item heeft CDA-lid Evert-Jan Slootweg Kamervragen gesteld. De vragen in kwestie kun je hier terugvinden:

CDA stelt kamervragen na Radar-item over verlofdagen bij verpleeghuis