Is een e-reader duurzamer dan papieren boeken?
Een koffer vol boeken of één compacte e-reader. Als het om gemak gaat wint de laatste. Maar is het ook duurzamer? Uit een enquête van Radar onder ruim 22.000 mensen blijkt dat velen dit wél denken. Er hoeven immers geen bomen te worden gekapt. Voor 42 procent is het zelfs een reden om een e-reader te nemen. Toch is dat in veel gevallen onterecht.
Hoeveel boeken lees je per jaar? Dat is de belangrijkste vraag als je duurzaamheid mee wilt nemen in je keuze voor een e-reader. Uit onze enquête blijkt dat ruim de helft (53%) van alle ondervraagde lezers twaalf of minder boeken per jaar leest, dus maximaal een boek per maand. Niet erg veel.
Ook blijkt dat bijna 70 procent van de mensen die al een reader hebben versleten, maximaal vijf jaar met het apparaat hebben gedaan. De mensen die op twaalf boeken per jaar uitkomen, zouden in die vijf jaar opgeteld zestig e-books op het apparaat lezen.
Bovenstaande rekensom gaat alleen over mensen die volledig overgaan op de e-reader. Maar in de praktijk komt dat niet altijd voor. Twee derde van alle e-readerbezitters die de enquête invulden, combineren digitaal en papier; zij kopen ook weleens een nieuw papieren boek om zelf te lezen. Stel dat je de helft in e-bookvorm leest, dan is de rekensom dus anders. Zo komen mensen die een boek per maand lezen op dertig digitale boeken voordat ze het apparaat na vijf jaar afdanken, plus dertig van papier.
‘Milieu-impact is meer dan alleen CO2-uitstoot’
Zijn dertig e-books, of zestig, genoeg om de e-reader duurzamer dan papier te laten zijn? Babette Porcelijn berekent van zo’n beetje alles wat we als mens doen wat de impact is op het milieu, en schreef onder andere over dit onderwerp meerdere boeken.
Naar de impact van de e-reader zijn door de jaren heen verschillende onderzoeken gedaan. Die zijn veelal best optimistisch: ‘Wanneer iemand meer dan 25 boeken in vijf jaar leest, is het qua CO2-emissies gunstiger om dit op een e-reader te lezen’, staat bijvoorbeeld in een analyse van duurzaamheidsonderneming HHC. Zoveel boeken leest nog niet eens een derde (29%) van de ondervraagde e-readerbezitters. En dan ligt de focus hier, net als bij de meeste andere onderzoeken, op CO2-uitstoot, wat Porcelijn niet uitgebreid genoeg vindt.
Porcelijn let bij haar analyses niet alleen op de CO2-uitstoot, maar neemt ook anders impacts zoals vervuiling, natuurverlies, grond- en waterverbruik mee. Dat gaat van mijnbouw en productie tot afvalverwerking. Vooral vervuiling door mijnbouw en productie zijn van grote invloed, zegt zij.
'Een boek per week is pas genoeg'
Het laatste bredere onderzoek, waar Porcelijn dan ook meer in ziet, komt uit 2011 en is van de CE Delft. De uitkomst is nogal anders: je moet zo’n 160 papieren boeken van 200 pagina’s op A5-formaat lezen (omgerekend van het middelste scenario, à 16.000 A4’tjes, red.) om de impact van de e-reader te evenaren. Als je vijf jaar met je e-reader doet, zou je daarvoor dus bijna drie boeken per maand moeten lezen - iets wat veel mensen niet halen.
Porcelijn geeft toe dat dit een ouder onderzoek is, maar zegt ook dat de e-reader niet enorm is veranderd in de tussentijd. Je hoeft hem misschien iets minder vaak op te laden dan voorheen, maar de meeste impact zit toch in de grondstoffen en de productie. De kans dat de impact erg is afgenomen is volgens haar daarom klein.
Apparaten worden niet goed gerecycled
Maar hoe zit het dan met papier, daarvoor moeten toch bomen worden gekapt? Zeker, en ook dit materiaal zorgt voor vervuiling bij de productie. het maken van papier kost heel veel energie, en bovendien worden er allerlei vervuilende chemicaliën bij gebruikt. Toch zijn elektrische apparaten bijna altijd schadelijker, stelt Porcelijn.
Waar papier vrij gemakkelijk gerecycled kan worden en afgebroken in de natuur, zitten in een apparaat allemaal metalen, chips en andere stoffen die nog steeds niet goed uitgesorteerd kunnen worden als je de e-reader afdankt. Het mijnen ervan is bovendien heel schadelijk. En de materialen zijn ook hard nodig voor andere dingen, zoals bijvoorbeeld zonnepanelen.
Fysieke boeken kun je daarnaast vaker lezen of doorgeven/-verkopen om de impact te verlagen. Je kunt ze ook lenen van een vriend, of bij de bibliotheek. Een boek wordt op die manier niet voor elke persoon opnieuw gedrukt, maar één exemplaar wordt door meerdere mensen gelezen.
E-reader nemen of niet?
Terug naar de hoofdvraag: is een e-reader duurzamer of niet? Dat hangt helemaal van je leesgedrag af. ‘Kies alleen voor een e-reader als je een echte boekenwurm bent’, adviseert Porcelijn. De twaalf boeken waar veel mensen uit de enquête maximaal aan komen, zijn volgens haar daarvoor niet genoeg.
Verder zegt ze: als je gaat voor een e-reader, kies dan écht. De combinatie van papier en digitaal levert eigenlijk dubbele schade op. Lees dus alleen nog digitale boeken als je het apparaat eenmaal hebt aangeschaft.
Neig je naar kopen? Leen dan eerst eens een e-reader van een vriend om het uit te proberen, en ga voor een tweedehands of refurbished apparaat als je er echt een gaat aanschaffen. Doe er dan ook een goede hoes omheen, zodat hij niet gauw beschadigt. Gebruik het apparaat vervolgens zo lang mogelijk.
En gebruik je die e-reader toch niet zo vaak als je had verwacht? Porcelijn: ‘Laat hem niet verstoffen in een la, maar geef hem door, liefst aan een boekenwurm!’