Is de kans op bijwerkingen groter dan de kans dat een medicijn je helpt?

Dit artikel gaat over het nemen van medicatie, de effectiviteit ervan en bijwerkingen. Heb je vragen over je medicijn? Stel deze dan aan je arts. Overweeg je om te stoppen met het medicijn? Doe dit nooit zomaar, maar altijd in overleg met je arts.

Wat houdt NNT in?

Met een preventief medicijn kun je het risico op een nare medische gebeurtenis verkleinen. Bijvoorbeeld: je hebt een verhoogd risico op een hartinfarct. Je krijgt daarom een medicijn voorgeschreven dat dit risico met 30 procent verlaagt. Dat is positief. Maar het is niet zo dat je zónder dit medicijn 100 procent zeker een hartinfarct krijgt. Je slikt dus een medicijn om de kans te verlagen op iets waarvan niet per se gezegd is dat je ermee te maken krijgt.

Dit houdt in dat er altijd een groep mensen is die een medicijn gebruikt zonder er baat bij te hebben. Terwijl de kans op bijwerkingen óók aanwezig is: van alle 21.000 ondervraagde medicijngebruikers, meldt 1 op de 3 (vermoedelijke) bijwerkingen. Hoe groot statistisch gezien de groep is die een medicijn gebruikt zonder er baat bij te hebben, dat kun je afleiden uit de NNT.

Lange tijd aan de medicatie

Op het Radar Testpanel-onderzoek reageren ruim 21.000 mensen die op dit moment cholesterolverlagers, bloedverdunners en/of bloeddrukverlagers gebruiken. We vragen naar specifiek deze medicijnen, omdat deze vaak worden voorgeschreven om een nare medische gebeurtenis (bijvoorbeeld dat hartinfarct uit het voorbeeld hierboven) te voorkomen.

Meer dan de helft (59%) van deze groep gebruikt meerdere van deze medicijnen tegelijkertijd, bijna een kwart (23%) gebruikt zelfs alle drie deze middelen. De meerderheid gebruikt deze medicijnen al langer dan 5 jaar. 39 procent zelfs al langer dan 10 jaar. 

Ruim een kwart (26%) krijgt een of meerdere van de genoemde medicijnen voorgeschreven zonder dat er een afwijkende waarde bij ze is geconstateerd. Bijvoorbeeld omdat een bepaalde ziekte in de familie zit, of omdat de arts het om een andere reden verstandig vindt.

Uiteenlopende bijwerkingen

1 op de 3 heeft vermoedelijk (17%) of zeker weten (15%) last van bijwerkingen van de medicatie. Vooral spierpijn, kramp en vermoeidheid worden veel genoemd:

Meest voorkomende bijwerkingen:

• Spierpijn/-kramp (44%)
• Vermoeidheid (40%)
• Erectieproblemen (32% van de mannen)
• Meer blauwe plekken (31%)
• Duizeligheid (28%)
• Dikke enkels en benen (26%)   
• Gewichtstoename (25%)
• Maag-/darmklachten zoals diarree, obstipatie, buikpijn (20%)
• Koude handen en voeten (19%)
• Zweten (18%)
• Kortademigheid (17%)

Meerdere mensen geven daarnaast aan last te hebben van oorsuizen. Enkele andere bijwerkingen uit de aanvullingen: vergeetachtigheid, vlekken zien bij inspanning, zonneallergie, urineverlies, nachtmerries, slecht slapen en een droge mond. Iemand geeft aan 3 van de 4 weken ongesteld te zijn als bijwerking van bloedverdunners. En sommigen melden een algeheel onwel voelen.

Liever stoppen met ‘al die pillen’

Toch zou 42 procent wel willen stoppen. Nog eens 13 procent is weleens gestopt, maar dat ging niet goed dus toen zijn ze de medicatie weer gaan gebruiken. Iemand laat weten nu een ander soort bloedverdunner te krijgen, en nu geen last meer te hebben van bijwerkingen. In totaal heeft meer dan de helft (54%) de wens (gehad) om te stoppen. De redenen zijn vooral dat ze het al heel lang gebruiken, en de hierboven al aangehaalde bijwerkingen.

Redenen om te willen stoppen:

• Ik gebruik het al heel lang (40%)
• Vanwege bijwerkingen (33%)
• Negatieve berichten (17%)
• Niet het idee baat te hebben bij medicatie (14%)
• Huisarts raadt aan om te stoppen (2%)

Een kwart laat weten (ook) andere redenen te hebben. Veel mensen geven aan dat ze nu eenmaal het liefst zo weinig mogelijk medicijnen gebruiken. ‘Ik heb moeite met al die pillen’, laat een deelnemer aan het onderzoek weten. Wat doet het allemaal met je, vragen sommigen zich af. 

Waarom staat NNT niet gewoon in de bijsluiter?

Wanneer we mensen vragen of zij weleens van de term Numbers Needed to Treat hebben gehoord, geeft 90 procent aan dat zij de term niet kennen. Dat is niet verbazingwekkend, want waar bijsluiters vol staan met mogelijke bijwerkingen, lees je er doorgaans niets over de NNT. Slechts 10 procent kent de term wel. Opvallend genoeg kent slechts 13 procent van deze groep de term via de (huis)arts, de meeste mensen (63%) kennen het uit de media.

Wanneer we uitleggen wat NNT betekent, geeft een kwart aan dat zij voor de medicatie die zij gebruiken niet hoeven te weten wat NNT is, oftewel hoe groot de groep is die het gebruikt zonder er baat bij te hebben. 52 procent wil dat wél weten, om zelf een afweging te kunnen maken. 21 procent weet niet goed wat ze ermee moeten, zij geen aan dat het ze niet duidelijk is wat het voor ze betekent.

NNT als hulpmiddel om een geïnformeerde afweging te maken

Om duidelijk te maken wat NNT voor iemand betekent, kijken we mee met Reinoud. Hij vulde als gebruiker van preventieve medicatie onze vragenlijst in, waarin hij aangaf last te hebben van vervelende bijwerkingen. Hij is daarop gestopt, maar helemaal gerust is hij daar niet op. Radar gaat bij hem langs, en kijkt samen met hem en deskundigen op dit gebied naar hoe NNT hem kan helpen om een goed geïnformeerde afweging te maken. Kijk voor zijn verhaal naar de uitzending van maandag 2 oktober over Numbers Needed to Treat.

Doet jouw verhaal er ook toe? Sluit je aan bij het Radar Testpanel

Lees ook:

• Dit is waarom de absolute cijfers achter een medicijn voor jou belangrijk zijn
• Radar zoekt het voor je uit: zo effectief zijn deze medicijnen