Hoe veilig is paracetamol?
'Kankerverwekkende stof ontdekt in partijen paracetamol' kopte NRC vorige maand. Dokters van Morgen (overgenomen door Radar) kreeg naar aanleiding van dat nieuws veel vragen: moet je de doosjes paracetamol die je nog in de kast hebt liggen weggooien? Hoe zit het nu met die maximale hoeveelheid PCA?
We spreken met emeritus hoogleraar toxicologie Martin van den Berg van de Universiteit Utrecht en met het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG)
Het Chinese Anqiu Lu'an Pharmaceutical is de grootste producent van paracetamol ter wereld. In de paracetamol die Anqiu Lu'an verkoopt, is volgens NRC en Zembla een kankerverwekkende stof, PCA, aangetroffen. De fabriek leverde afgelopen jaren de grondstof van veel paracetamol die te koop is in drogisterijen, supermarkten en apotheken in Nederland, zo meldden het tv-programma en de krant afgelopen juli.
Hoe zit het nu met de maximale limiet van PCA?
Van den Berg legt uit: 'Je onderkent in de toxicologie twee soorten kankerverwekkende stoffen, de ene soort is een stof waar een drempelwaarde voor is vastgesteld. Dat betekent dat je boven een bepaalde dosering moet uitkomen wil je bepaalde effecten hebben op de cellen in het lichaam. Je hebt ook stoffen die werken via het DNA. Stoffen uit die groep noemen we genotoxisch. Die stoffen kunnen cellen laten 'ontsporen' en zo kan kanker ontstaan. Theoretisch zou dit al door één molecuul kunnen gebeuren'.
Volgens Van den Berg gaat het bij PCA om een genotoxische stof. 'Er is dus geen veilige grens. Het uitgangspunt van de EFSA (Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid, red.) is dan ook dat je bij stoffen die genotoxisch zijn blootstelling tot een minimum wil beperken'.
Van den Berg: 'Er is nu gesteld: 1 op de 100 duizend, die een leven lang de maximale dosering neemt, heeft kans op kanker. En dat noem je acceptabel. Voor PCA in paracetamol zit je ergens tussen de 1 op 10 duizend en 1 op 100 duizend. Dat is dan dus te hoog, en eigenlijk is het uitgangspunt dat je die stoffen helemaal niet in je lichaam wil hebben'.
Volgens het CBG is die kans kleiner, en het instituut zegt ook dat van PCA niet zeker is dat het genotoxisch is. 'Maar we kunnen dat ook niet 100 procent uitsluiten. Daarom wordt voor PCA de strengste limiet gehanteerd en deze is internationaal vastgesteld. Deze limiet is zo berekend dat wanneer 100.000 mensen die vijftig kilogram wegen hun hele leven lang elke dag de maximale dosering paracetamol nemen, waarbij in elke tablet de maximale PCA-limiet zit, er van deze 100.000 mensen 1 persoon extra een vorm van kanker krijgt. Als je niet aan een van die voorwaarden voldoet - je weegt bijvoorbeeld meer dan 50 kilogram, je neemt niet je hele leven lang de hoogste dosering, of de hoeveelheid PCA is lager - dan is de kans al kleiner'.
Kun je dan beter voor een andere pijnstiller kiezen, zoals aspirine of ibuprofen, en paracetamol weggooien?
Van den Berg en CBG zijn het daarover eens: paracetamol is en blijft de eerste keuze voor pijnstilling. Van den Berg: 'De kans van 1 op 10 duizend tot 1 op 100 duizend is zo klein, dan zou ik kiezen voor paracetamol. Als je overstapt op andere pijnstillers, zoals ibuprofen of aspirine, heb je kans op ernstige bijwerkingen, zoals bloedingen. Voor een andere toxicoloog was dit onderzoek voldoende om te zeggen: paracetamol moet uit de schappen. Dat is mij een stap te ver. Dan gooi je eigenlijk het kind met het badwater weg'.
Van den Berg vindt wel dat er gekeken moet worden naar manieren om paracetamol te maken zonder dat daar PCA bij vrijkomt. 'Je weet ook niet hoelang deze methode al gebruikt wordt. Ik vind het voldoende aanleiding om tegen de Chinese producenten te zeggen: we willen een zuiverdere paracetamol'.
En dat is belangrijk, zo stelt Van den Berg, omdat is aangetoond dat stoffen die schade aan de cellen en tumoren kunnen veroorzaken in zijn algemeenheid gezamenlijk voor een aanzienlijk deel verantwoordelijk zijn voor kanker.
CBG reageert: 'Met een productie zonder reststoffen zouden wij natuurlijk heel gelukkig zijn, maar helaas is dat niet mogelijk. Medicijnen worden via complexe chemische stappen gemaakt en bij alternatieven waarbij PCA niet vrijkomt, heb je weer te maken met andere reststoffen. Daarom is het zo belangrijk dat er strenge limieten zijn'.
Om welke merken paracetamol gaat het, en zijn de exemplaren uit de apotheek wel PCA-vrij?
CBG zegt niet over die gegevens te beschikken: 'en bovendien is dat commercieel gevoelige informatie'. Bovendien, zo laat het instituut weten: 'paracetamol uit de winkel en apotheek zijn allebei even veilig'.
Op verzoek van minister Van Ark (Medische Zorg) komt er een onderzoek naar PCA in paracetamol. Apothekers gaan ook zelf de veiligheid van paracetamol checken.
Update 27 augustus: KNMP komt met rapport over veiligheid paracetamol
Volgens de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) staat de veiligheid van paracetamol niet ter discussie.
De apparaten in het laboratorium kunnen PCA meten als er meer dan 0,3 microgram in een tablet van 500 milligram zit. Die detectiegrens in aanmerking genomen, is aangetoond dat geen van de onderzochte merken PCA bevat, zo schrijft KNMP op de website.