Hoe haal je je recht bij een medische misser?

Femke is voor haar kijkoperatie nooit gewaarschuwd dat zenuwletsel een mogelijk risico kon zijn. Ze zegt: 'Er is alleen gezegd: het kan blauw worden of je kan wat vocht vasthouden na de ingreep.' Ook in verschillende online-patiëntenfolders van ziekenhuizen wordt er zelden melding gemaakt van zenuwletsel. Meteen na haar operatie op de verkoeverkamer constateert Femke dat haar hand niet werkt en doof voelt. Ze spreekt de arts aan en hij zegt: 'Oeps, ik hoop niet dat ik een zenuw heb geraakt.'

Na vijf maanden komt Femke uiteindelijk terecht bij een zenuwarts en die constateert een doorgesneden zenuw. Er is een vier uur durende zenuwtransplantatie nodig, maar na deze hersteloperatie kan ze haar hand nog steeds niet goed gebruiken. De directiesecretaresse wordt voor 80 tot 100 procent arbeidsongeschikt verklaard en krijgt een WIA-uitkering. Haar zenuwletsel is zo bijzonder dat ze als patiënt H genoemd wordt in een Engelstalige medische publicatie over de risico's van elleboogkijkoperaties.

Minder dan 50 procent van de medische missers wordt erkend

Femke schakelt eind juli 2015 DAS, haar rechtsbijstandverzekering, in om het ziekenhuis aansprakelijk te stellen voor haar letsel. Een medische misser blijkt lastig te bewijzen. 95 procent van de ziekenhuizen is voor medische aansprakelijkheid verzekerd bij Centramed of MediRisk. Radar vraagt bij het Verbond van Verzekeraars hoe vaak een medische claim wordt ingediend en hoe vaak die wordt toegewezen.

Centramed    
Aantal claims in 2020: 698 
% erkend / minnelijk geschikt:43 %
Gemiddelde vergoeding: 51.096 euro

MediRisk
Aantal claims in 2020: 651
% erkend / minnelijk geschikt: 48 %
Gemiddelde vergoeding: 50.947 euro

Deze cijfers sluiten aan bij een artikel in het Nederlands Juristenblad in de periode tussen 2007 en 2016 werden in totaal 15.115 schadeclaims ingediend bij ziekenhuizen. 'De gemiddelde doorlooptijd van alle dossiers was 29,8 maanden en in 50,1 procent van alle gesloten dossiers werd de aansprakelijkheid afgewezen. In 24 procent werd aansprakelijkheid erkend en een schadevergoeding toegekend. In 17,4 procent werd, zonder erkenning van aansprakelijkheid, een minnelijke schikking getroffen. De totale schadelast tussen 2007-2016 bedroeg 229.224.433 euro. En de schadelast neemt jaarlijks toe.'

Grote knelpunt: aansprakelijkheid erkennen

Het grote knelpunt bij medische missers is de aansprakelijkheid erkend krijgen en de causaliteit aantonen: komt het letsel door de medische ingreep. Heeft de arts een verwijtbare fout gemaakt of is er sprake van een complicatie? Om een medische schadeclaim beter af te wikkelen is in 2010 de Gedragscode Openheid medische incidenten: betere afwikkeling Medische Aansprakelijkheid (GOMA) ingevoerd. Een gedragscode met aanbevelingen waarin het draait om de kernbegrippen: respect, empathie en openheid. Desondanks blijft het een moeizaam proces.

Inmiddels strijdt Femke al ruim 5,5 jaar voor erkenning en een schadevergoeding. DAS heeft in mei 2016 het ziekenhuis aansprakelijk gesteld, maar het ziekenhuis wijst in september 2016 de claim af. Femke is na al die jaren ontevreden over haar rechtsbijstandverzekering. Ze heeft het gevoel dat ze constant zelf achteraan moet gaan. Ze zegt: 'Na die afwijzing is DAS nooit verder gegaan. Ze zagen geen potentie meer om de zaak verder te helpen en om mij verder te helpen.' 

Fout gegaan of fout gedaan?

Juridisch dienstverlener DAS legt uit dat het bewijzen van een medische misser een langdurig en ingewikkeld proces is en dat het vaak moeilijk is om de aansprakelijkheid rond te krijgen. 'De patiënt moet bewijzen of er een fout is begaan. Vaak is duidelijk dat er iets fout is gegaan, maar niet dat het fout is gedaan. Is er tijdens de kijkoperatie van Femke Sprenkeling iets fout gegaan of fout gedaan? Dat er ernstig zenuwletsel na de kijkoperatie is overgebleven staat vast, maar is het ook verwijtbaar? Heeft de arts naar alle professionele standaarden gehandeld?', aldus woordvoerder Nicole Reijnen van DAS. 

Afhankelijke medische expertise

'Om te kunnen bewijzen dat de arts verwijtbaar heeft gehandeld, ben je afhankelijk van medische expertise. Eigenlijk moet er achteraf een reconstructie worden gemaakt van de behandeling. Het komt voor dat onafhankelijke artsen daarbij tot verschillende conclusies komen, waardoor de patiënt weer terug bij af is maar wel met de brokken blijft zitten. Je moet je afvragen of het huidige proces niet anders kan, nu ook uit andere schrijnende zaken die DAS ziet blijkt dat het vaststellen van de aansprakelijkheid te ingewikkeld is en te lang duurt.'

'Geen juridische zaak'

DAS stuurt Femke op 25 oktober 2016 een mail met daarin dit citaat: 'Uit het medisch advies maak ik op dat er geen feiten voorhanden zijn waarmee we medisch inhoudelijk verwijtbaar c.q onzorgvuldig handelen kunnen aantonen. Om de arts succesvol aansprakelijk te kunnen stellen, zal er moeten worden aangetoond dat er sprake is van medisch onzorgvuldig handelen. Helaas hebben we met een dergelijk advies van de medisch adviseur geen juridische zaak.

Second opinion

Femke Sprenkeling is het niet eens met deze conclusie. DAS laat weten dat zij de keuze heeft om een second opinion te vragen en schakelt vervolgens in 2017 een onafhankelijk orthopedisch chirurg in voor een medische-expertiserapport. Om te kunnen bewijzen dat er verwijtbaar is gehandeld door de orthopedisch chirurg van mevrouw Sprenkeling, moet zijn handelen door ook door een orthopedisch chirurg beoordeeld. Femke Sprenkeling stapt ondertussen in 2017 over naar advocaat Frans Joosten omdat ze geen vertrouwen heeft in DAS. Heeft DAS wel de juiste arts geraadpleegd?

Orthopedisch chirurg

DAS begrijpt dat je kunt denken dat als er door de operatie zenuwletsel is ontstaan, je dan voor expertise bij een neuroloog moet zijn. 'Maar de operatie is uitgevoerd door een orthopedisch chirurg en dus moest zijn handelen ook worden beoordeeld door een orthopedisch chirurg. Toen na de operatie duidelijk werd dat er sprake was van zenuwletsel, kwam verzekerde ook onder behandeling van een neuroloog te staan. De beoordeling of er in dit natraject bij de neuroloog fouten zijn gemaakt, dient door een neuroloog plaats te vinden. Aan die stap is DAS niet meer toegekomen omdat Femke Sprenkeling het vertrouwen al had opgezegd en in gesprek was met advocaat Frans Joosten. Wij hebben de second opinion ook niet gekregen.'

Verjaring gestuit

DAS vindt het jammer dat Femke Sprenkeling in het proces in 2017 is overgestapt naar een externe letselschadeadvocaat (Frans Joosten) voor juridische bijstand. DAS heeft desondanks de verjaring gestuit en betaalde uit coulance de haalbaarheidsstudie van advocaat Joosten over de vraag of het ziekenhuis alsnog aansprakelijk kan worden gesteld.

Ontbrekend vertrouwen

Omdat Joosten nu verantwoordelijk is voor de juridische expertise heeft DAS – ook gelet op het ontbrekende vertrouwen bij de klant – aangeboden het resterende verzekerde bedrag van 6.000 euro voor haar zaak over te maken, zodat ze verder kan gaan met Joosten.

De keuze is aan Femke Sprenkeling, ze kan de zaak ook laten voortzetten door DAS. 'Welke keuze ze maakt, het blijft desondanks een moeilijke en geen uitgemaakte zaak. Het is duidelijk dat Femke Sprenkeling slachtoffer is. Niet alleen omdat ze blijvend mindervalide is, maar ook omdat ze al een lange tijd bezig is om het ziekenhuis aansprakelijk te stellen voor haar leed en zich in de steek gelaten voelt. Dat DAS niet in de gelegenheid was om samen met Femke Sprenkeling naar een oplossing te werken, vinden wij spijtig. Als je door de dienstverlening van DAS het gevoel krijgt een nummer te zijn en je je niet gehoord voelt, zijn excuses op zijn plaats.' 

Bewijslast zeer langdurig

De door Femke ingeschakelde letselschade-advocaat Frans Joosten is nog aan het onderzoeken op welke medische gronden hij het ziekenhuis en de arts aansprakelijk kan stellen. Hij zegt: 'Ik kan wel laten weten voldoende mogelijkheden te zien voor het voortzetten van de zaak. De aansprakelijkstelling is al veel eerder gedaan, en het gaat nu met name om het leveren van voldoende bewijs van het bestaan van een medische fout. De zaak is niet eenvoudig en dus ook nog niet rond. Medische aansprakelijkheid is sowieso erg lastig wat de bewijslast betreft en mede daardoor (zeer) langdurig.' 

Zaak wel haalbaar

'DAS heeft steeds gezegd dat de zaak niet zien zitten. Dus ze zijn wel consequent', zegt Joosten. 'Maar halverwege het proces hebben ze aan Femke voorgesteld laat een advocaat meedenken op initiatief van Femke was dat. Dat heb ik gedaan. En aangegeven waarom ik meende dat de zaak wel haalbaar was en voldoende kansen had. Dat is DAS kennelijk in het verkeerde keelgat geschoten. Ze hebben wel aangegeven advocaat je mag meedenken en daar betalen we ook iets voor. Maar na ik heb meegedacht hebben en dat kenbaar heb gemaakt hebben ze opnieuw gezegd we zien het niet zitten en we stoppen ermee. Ik vind dat nogal teleurstellend.'

Afspraak tussen betrokken partijen

Femke ontkent dat ze halverwege het proces gewisseld is van belangenbehartiger. Ze zegt: 'DAS zag geen zaak in en toen heb ik Frans Joosten ingeschakeld om te kijken naar mijn dossier. Daarna is er een vervolg gekomen bij DAS. Er is in april 2019 een afspraak gemaakt tussen alle betrokken partijen: DAS, ikzelf, mijn vader, advocaat Joosten en Ed Brouwer (de ingeschakelde Ombudsman van het Noordhollands Dagblad). Toen is afgesproken dat Joosten een haalbaarheidsonderzoek zou doen en een kostenoverzicht zou maken voor DAS.' 

Impasse

Nu twee jaar later is ze nog geen stap verder en is nog steeds niet duidelijk of er sprake is van een verwijtbare fout en of de betrokken arts of het ziekenhuis aansprakelijk gesteld kan worden voor haar letsel. Ze schakelt de hulp in van Fons Hendriks om deze impasse te doorbreken. Alle partijen wijzen naar elkaar en het gaat ook over geld. Als je geen gebruik maakt van een advocaat in dienst van DAS, maar een externe advocaat inschakelt zijn deze externe kosten in het geval van Femke gemaximeerd tot 12.500 euro. DAS heeft al kosten vergoed. DAS wil de zaak nu voor 6000 euro afkopen, maar dat bedrag is niet voldoende om een eventuele rechtszaak te starten tegen het ziekenhuis. 

Dure affaire

Maarten Brekelmans vecht met stichting Letselschade en Gerechtigheid al jaren voor het sneller afhandelen van letselschadezaken. Hij vindt de zaak van Femke typerend. 'Rechtsbijstandverzekeraars die in de eerste twee, drie jaar gewoon niet de juiste keuze maken in de aanpak, omdat ze allerlei redenen voor hebben. Misschien het dossier te ingewikkeld is voor een basis-jurist die dat moet beoordelen. En dat het heel duur wordt als je externe juristen, externe adviseurs nodig gaat hebben expertise-deskundigen etc. dan wordt het een dure affaire.'

Geen schadevergoeding uitkeren

Volgens hem traineren verzekeraars (van de tegenpartij) letselschadezaken bewust om maar geen schadevergoeding te hoeven uitkeren. Brekelmans zegt: 'Het gaat om een schadebedrag van 3 miljard euro dat niet is uitgekeerd aan de slachtoffers. Het zijn inmiddels zo'n 11.000 vaak schrijnende zaken die jarenlang voortslepen vanwege juridisch getouwtrek.' Ook medische missers zijn moeilijke zaken, want het slachtoffer moet onderbouwen en bewijzen dat er iets is misgegaan tijdens een ingreep.

Helft aansprakelijkheidszaken afgewezen

Volgens Brekelmans wijzen de twee verzekeraars van ziekenhuizen (MediRisk en Centramed) zeker de helft van aansprakelijkheidszaken af. Ook proberen ziekenhuizen vanwege hun eigen risico zaken tot 25.000 euro zelf te schikken.

Dat beeld bevestigt het Verbond van Verzekeraars. 'Ik begrijp van beide verzekeraars dat de laatste jaren steeds meer claims worden beoordeeld en behandeld door de ziekenhuizen zelf. Van oudsher behandelen ziekenhuizen klachten en kwesties die op kwaliteit en kwaliteitsverbetering toezien. Sinds een tiental jaren beoordelen en behandelen steeds meer ziekenhuizen daarnaast ook claims. Met de invoering van de WKKGZ (Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg wordt vastgelegd wat goede zorg precies inhoudt) in 2016 is die ontwikkeling versterkt. Een van de effecten daarvan is dat verzekeraars een steeds groter deel van de claims niet meer zien.'

'Dat betekent dat verzekeraars geen volledig beeld hebben van aantallen claims, doorlooptijden en percentages geregeld of afgewezen', aldus woordvoerder Paul Koopman van het Verbond van Verzekeraars. 'Wel weten we uit ervaring dat kleinere claims doorgaans sneller geregeld worden dan grote, omdat ze vaak minder complex en minder ernstig zijn. Door deze ontwikkelingen zien de verzekeraars minder claims, maar de claims die ze behandelen hebben een hogere complexiteit en een hoger schadebedrag.'

15 procent gegrond verklaard

Volgens Brekelmans zou Femke nog naar een Medisch Tuchtcollege kunnen stappen, al krijg je daar geen schadevergoeding. Ook daar is het heel lastig om als consument je gelijk te halen. Volgens zijn berekeningen (zie onder) wordt maar 15 procent van de klachten gegrond verklaard en van de ingediende klachten wordt slechts 32,8 procent behandeld tijdens een zitting.

Onafhankelijk loket voor langlopende letselschade

Op 6 april houdt de stichting een persconferentie in het Haagse Nieuwspoort. De stichting overhandigt aan een delegatie Kamerleden een boekje van 32 bladzijden met het persoonlijke relaas van negen letselschadeslachtoffers, waaronder het verhaal van Femke. Brekelmans zegt dat na ruim 20 jaar duidelijk is geworden dat zelfregulering door verzekeraars niet werkt.

Hij pleit voor een onafhankelijk loket – los van de verzekeraars – om langlopende letselschadedossiers te beoordelen en snel af te handelen. Gedupeerden wachten veel te lang op schadeloosstelling.

Richard Weurding, directeur van het Verbond van Verzekeraars, pleitte eerder in Radar voor het oprichten van een onafhankelijke letselcommissie om langlopende letselschadezaken versneld af te handelen.