Mannelijke geiten, oftewel bokjes, geven uiteraard geen melk en worden gezien als bijproduct. Uit een rapport van dierenwelzijnsorganisatie Eyes on Animals blijkt dat veel bokjes soms in slechte omstandigheden leven, simpelweg omdat ze niets opleveren.

Pasgeboren lammetjes in een plastic bak

Geitenproducten zijn 'big business'. Om geitenmelk te krijgen moeten er lammetjes geboren worden, om zo de geit melk te laten produceren. De vrouwelijke lammetjes worden vervolgens ook ingezet voor de melkproductie, maar er worden uiteraard ook mannelijke lammetjes geboren, oftewel bokjes. 

Jaarlijks worden in Nederland zo’n 150.000 bokjes geboren. Madelaine Looije van dierenwelzijnsorganisatie Eyes on Animals wilde weten onder welke omstandigheden deze bokjes leven en ging langs bij verschillende geitenhouderijen. Uit beelden die ze zelf maakte en van anderen kreeg, blijkt dat het vaak slecht gesteld is met de bokjes. De pasgeboren lammetjes worden na de geboorte meteen apart gezet, in een plastic bak. 

Bokjes zijn een ongewenst bijproduct

In Nederland eten weinig mensen geitenvlees. Volgens Madelaine Looije worden bokjes daarom door geitenhouderijen vaak gezien als ongewenst bijproduct. 'De bokjes leveren gewoon weinig op. Ze hebben weinig waarde en dus er is weinig motivatie bij de boer om er goed voor te zorgen. En op het melkgeitenbedrijf gaat gewoon de volle aandacht naar de melkgeiten en naar de vrouwelijke lammeren. De bokjes zijn eigenlijk gewoon van ondergeschikt belang. Die worden zo snel mogelijk naar de slacht gebracht', aldus Madelaine.

Veel te zwak om te vervoeren

De dieren mogen wettelijk gezien pas naar de slacht als ze een week oud zijn. Maar omdat er volgens Eyes on Animals niet goed voor de bokjes wordt gezorgd, zijn ze eigenlijk veel te zwak om vervoerd te worden. 'Ze staan nog wankel op hun benen. Ze zijn nog helemaal afhankelijk van melk. Zo'n transport duurt een hele dag lang en ze krijgen al die tijd geen melk. Zo komen op aan op de slachterij. Heel zielig.' En sommige bokjes halen volgens Eyes on Animals de zeven dagen niet eens. 'Als de bokjes in de eerste week doodgaan, dan hoeven er ook geen afvoerkosten te worden betaald naar de slachterij. Dus dat scheelt zo'n boer dat geld', zegt Madelaine.

Plan van aanpak

Veel geitenhouders brengen de bokken naar mesterijen, waar ze afgemest worden voor de slacht. Maar Eyes on Animals ontdekte in 2017 dat de omstandigheden hier zo slecht waren, dat een groot deel van de bokjes al op de mesterij stierven. Naar aanleiding van dit rapport moesten veel geitenmesterijen sluiten en er is een plan opgesteld om het welzijn voor de bokken te verbeteren. Dit 'Plan van Aanpak Welzijn Geitenbokjes' trad op 1 januari 2018 in werking.

Oude sterftecijfers niet bekend

Hoeveel bokjes er precies doodgaan, is niet bekend, omdat lammeren tot een half jaar voorheen niet geregistreerd hoefden te worden. Sinds vorige maand is dit aangepast en moeten alle bokjes vanaf zeven dagen worden geregistreerd, zodat er meer zicht op de bokkensterfte komt. Madelaine vindt dit een goede ontwikkeling, maar het gaat haar nog niet ver genoeg: 'Juist in die eerste zeven dagen is veel sterfte en dit blijft dan nog steeds buiten zicht. Dus we zouden eigenlijk willen dat die bokjes al na drie dagen een oormerk moeten krijgen.'

Toename longontstekingen rondom geitenbedrijven

Veel geitenhouders zeggen geen plek te hebben voor de bokjes en ze kunnen voorlopig ook niet uitbreiden. Sommige provincies hebben een geitenstop ingesteld, omdat er nog een onderzoek loopt naar de toename van longontstekingen in de buurt van geitenbedrijven door het RIVM.

Maar volgens Madelaine Looije is dit geen excuus om daarom niet goed voor de bokjes te zorgen. Madelaine: 'De lammeren zorgen ook voor de inkomsten. Zonder de lammeren is er geen melk dus moet je er voor zorgen dat die bokjes een goed leven hebben. En bovendien hebben de melkgeitenhouders het hartstikke goed. De melkprijs ligt al jarenlang heel hoog, dus er is financieel ruimte om goed voor die bokjes te zorgen.' 

Biologische geitenhouderijen treffen maatregelen

Veel biologische geitenhouderijen hebben maatregelen genomen rondom de verzorging van de bokken. Bokjes blijven daar bijvoorbeeld tenminste drie weken op de boerderij zelf. Zij hebben dit afgesproken in het Plan van Aanpak Bokjes dat in 2016 door de leden van de Groene Geit unaniem werd goedgekeurd. In dat pplan staat de afspraak dat geitenbokjes die rechtstreeks van het biologische bedrijf worden afgevoerd voor een slachterij- of exportbestemming, minimaal 21 dagen oud zijn. Sinds 2018 is dit geborgd in KwaliGeit.

Zo ook op de geitenhouderij De Bonte Weide van Mart-Jan de Jong. Hij heeft in totaal 450 geiten, waaronder tientallen jonge lammetjes. Mart-Jan runt sinds 1999 samen met zijn vrouw een biologische geitenboerderij. Dat betekent onder meer dat hun dieren meer ruimte in de stal hebben en naar buiten kunnen. Bij Mart-Jan horen de bokjes er gewoon bij. 'Bij geitenmelk heb je ook bokjes, die horen er gewoon bij en die moet je goed verzorgen. En de kosten nemen we voor lief'.  

'Meer waardering voor veganisten dan voor vegetariërs'

Mart-Jan maakt van zijn geitenmelk Kefir, een soort drinkyoghurt en sinds kort ook kaas. Hij is blij met de populariteit van geitenproducten, maar vindt wel dat mensen ook bij geitenkaas goed moeten nadenken wat de gevolgen zijn. 'Ik heb ooit wel gezegd van ik heb meer waardering heb voor veganisten dan voor vegetariërs, want die hebben er wel bewust over nagedacht. Als je geen vlees wil eten, dan zou je eigenlijk geen zuivelproducten moet nemen', aldus de boer. 

Mart-Jan vindt het vreselijk dat bokjes bij sommige geitenhouderijen al na een week worden afgevoerd naar de slacht. 'Als biologische boeren vinden wij dat niet goed, want die lammetjes zijn nog wankel op hun benen. En als ze drie weken zijn dan kunnen ze gewoon rennen en springen, dan kunnen ze dat transport heel goed aan.

Humaan worden geslacht

Niet iedere geitenhouderij heeft de ruimte om bokken langer te houden, maar sinds deze zomer hoeven bokken tot dertig dagen niet in de registratie van het aantal geiten op de boerderij meegeteld te worden, waardoor bokjes in principe niet meteen hoeven worden weggedaan. Een goede zaak, vindt Mart-Jan. 'Ik denk dat heel goed zou zijn als elk bedrijf gewoon de mogelijkheid neemt om zelf af te gaan mesten en ze tot minimaal drie weken ze zelf moeten houden. Of ze nu na zeven dagen of na drie weken op transport gaan, maakt niet zo heel veel uit. Dan kan het lam het transport in ieder geval aan en kan deze humaan worden geslacht'.