Claims op pannen en verkoopsites over PFAS maken consument niet wijzer

PFAS is waar we het over hebben; deze chemische stoffen kunnen nooit worden afgebroken en vormen zodoende een gevaar voor het milieu en de gezondheid van de mens. Mensen die verwachten dat een Europees keurmerk, de claim PFOA-vrij of gewoon het idee dat iets waarmee je voeding bereidt vrij zal zijn van giftige stoffen – die komen bedrogen uit.

87 procent van de mensen die weleens een koekenpan kopen, wil weten van wat voor stoffen de binnenkant van de pan gemaakt is. De meest genoemde reden, door ruim drie kwart, is dat zij weten dat sommige materialen gevaarlijk kunnen zijn voor de gezondheid. Andere redenen om op de samenstelling van de baklaag te letten zijn: omdat sommige materialen prettig bakken (54%), de ene soort laag sneller beschadigt dan de andere (45%) en omdat sommige materialen niet goed zijn voor het milieu (41%). In het geval van PFAS zijn de gezondheid voor mens, dier én milieu in het geding.

Het zal toch wel goed zijn?

Uit de open antwoorden blijkt ook dat mensen verwachten dat het niet nodig is om hierop te letten: 'Ga ervan uit dat er geen zooi verkocht wordt', schrijft iemand. En: 'Ik veronderstel dat ze goedgekeurd zijn.' Ook zeggen mensen ervan uit te gaan dat het qua regelgeving in Europa in ieder geval wel goed zit. De een vertrouwt op een West-Europese fabrikant, de ander op het CE-keurmerk.

Verder geven mensen aan dat ze niet goed weten waar ze op zouden moeten letten: 'Ik heb toch geen idee wat de materiaalnamen inhouden.' Sommigen vermoeden dat het geen zin heeft omdat er altíjd wel iets mis blijkt als je erin duikt: 'Wordt verwarrend en denk dat je er dan beter geen meer kunt kopen.'

'Ik laat de pan heel lang op het vuur staan en dan kijk ik of mijn kanarie nog leeft ;-)', geeft iemand als manier om te controleren of er PFAS in verwerkt is. Dit is een verwijzing naar het nieuws dat vogels dood neervielen na het koken met Teflon-pannen (Teflon is de merknaam van een soort PFAS).

De helft van de ruim 17.000 respondenten zegt bij de aankoop van een nieuwe koekenpan erop te letten of er PFAS in de baklaag is verwerkt. Nog eens 17 procent zou er wel op willen letten, maar vindt dat ingewikkeld. De overige 33 procent zegt er niet op te letten, of überhaupt niet te weten wat PFAS is of dat het in pannen verwerkt is.

Hoe letten mensen er dan op? Vooral door op af te gaan op wat er op de verpakking staat, zo geven mensen aan:

Hoe let je erop of er PFAS in een pan zit?

1. Ik kijk op de verpakking (79%)
2. Ik zoek het online op (42%)
3. Ik vraag het in de winkel (22%)
4. Ik weet niet hoe ik erop kan letten (7%)
5. Ik bel de klantenservice (1%)

Sommigen vertrouwen geen enkele pan met anti-aanbaklaag meer: 'Ik koop uitsluitend pannen zonder enige vorm van coating.' Hierbij worden materialen als roestvrijstaal (rvs) en gietijzer veel genoemd, wat inderdaad pannen zijn zonder (chemische) anti-aanbaklaag. Anderen gaan ervan uit dat het er schadelijke stoffen in koekenpannen zitten, tenzij anders wordt vermeld. Maar de gemiddelde verpakking staat vol claims, hoe weet je dan waar je op moet letten? Uiteraard zet Radar het voor je op een rij, maar we vroegen de respondenten eerst hoe zij het aanpakken.

PFOA-vrij is níet PFAS-vrij

Een kwart van alle respondenten (24%) die ooit een koekenpan hebben gekocht, heeft de term 'PFOA-vrij' weleens op de verpakking of bij de omschrijving zien staan. Wat verwachten mensen van deze term? 31 procent verwacht dan dat er géén PFAS in zit, eenzelfde percentage verwacht dat er dan helemaal geen schadelijke stoffen in zitten. 19 procent weet niet wat ze van deze claim moeten verwachten.
 
Wat mag je dan wél verwachten van een pan die claimt PFOA-vrij te zijn? Niets meer dan dat er één bepaald stofje niet in zit, te weten: PFOA. En dat zegt helemaal niets over alle andere vormen van PFAS. PFOA is namelijk maar één van de verschijningsvormen van PFAS, en bovendien is deze vorm al een paar jaar verboden. Als je een pan zonder PFAS wil, dan moet erop staan dat er geen PFAS in zit, en niet iets anders.

Bekijk ook de uitzending van Radar over PFOA in pannen en de ondoorzichtige (en soms foutieve!) claims en voorlichting vanuit fabrikanten en verkopers:

Maandag 17 oktober in Radar: Misleidende claims over PFAS

83 procent van alle respondenten (bijna 15.000 mensen) geeft aan dat zij nu pannen met een anti-aanbaklaag in hun bezit hebben. Ongeveer de helft (47%) geeft aan niet te weten of er PFAS in deze pannen zit. Een derde vermoedt of weet zelfs zeker dat in een of meerdere pannen PFAS zit. 1 op de 10 vermoedt juist dat het er niet in zit, en 9 procent weet zeker dat het er in geen van de eigen pannen PFAS zit.

We vroegen aan de mensen die aangeven dat zij vermoeden of zelfs zeker weten dat er geen PFAS in hun pannen zit, van wat voor materiaal de pannen gemaakt zijn. Als we door deze lijst gaan, zien we dat deze claim echter lang niet voor iedere pan geldt. Hoe weet je nou of een pan PFAS bevat, en van welke pannen weet je zeker dat ze deze stof níet bevatten? Radar zette het voor je op een rij:

PFAS in de anti-aanbaklaag? Zo herken je het, en dit zijn alternatieven

Van de 16.731 respondenten die een bakpan met antiaanbaklaag hebben, of hebben gehad, geeft een kwart aan dat zij de pan wegdoen bij de eerste beschadiging. De rest wacht langer; 50 procent doet de pan weg als er meerdere krassen in zitten, 18 procent pas als er stukken van de antiaanbaklaag loslaten. 7 procent zegt ook dan de pan nog gewoon te blijven gebruiken.