Apothekers maken zich ernstig zorgen over geneesmiddelentekorten
In 2021 was er nog steeds een tekort van 1007 geneesmiddelen. Apothekers in Nederland maken zich dagelijks ernstig zorgen over de geneesmiddelentekorten, zo blijkt uit de jaarcijfers van KNMP Farmanco over 2021. 'Hoewel er sprake is van een afname ten opzichte van een jaar eerder, ervaren wij dit niet zo aan de balie. De vlag gaat nog lang niet uit', stelt KNMP-voorzitter Aris Prins. 'Patiënten, apothekers en andere zorgverleners ondervinden hier enorme last van.'
De problematiek met geneesmiddelentekorten speelt al langere tijd in Nederland. Radar besteedde hier in 2020 en in 2018 al aandacht aan. Sinds 2010 is er een stijgende lijn met in 2019 en 2020 uitschieters dat meer dan 1400 geneesmiddelen (tijdelijk) niet verkrijgbaar waren.
IJzeren voorraad
Zo'n medicijntekort kan patiënten in grote problemen brengen. In 2019 besloot de toenmalige minister van Medische Zorg, Bruno Bruins tot het aanhouden van een minimale reserve: een ijzeren voorraad. De KNMP hoopt dat in 2022 het aantal tekorten structureel afneemt als vanaf 1 juli fabrikanten en groothandels samen verantwoordelijk zijn voor het aanleggen van een ijzeren voorraad van 2,5 maand. De voorraadverplichting gaat gelden voor alle geneesmiddelen die op recept verkregen kunnen worden, zo schreef demissionair staatssecretaris Blokhuis eind vorig jaar in een brief aan de Tweede Kamer.
80 procent van de medicijnen komt uit China en India
Volgens de KNMP blijkt dat 58 procent van de tekorten over 2021 binnen 2,5 maand was opgelost. Prins: 'Naast de aanleg van deze voorraad pleit de KNMP voor aanvullende maatregelen. Denk daarbij aan het aanwijzen van meer leveranciers per voorkeursmiddel, het kostendekkend maken van apotheekbereidingen en de productie van geneesmiddelen dichterbij huis.' Nu komt nog zo'n tachtig procent van onze medicijnen uit fabrieken in China en India. Door de wereldwijde coronapandemie kregen we te maken met toeleveringsproblemen.
Tekort aan Visudyne
De voorzitter van de KNMP wijst ook op de verscheidenheid aan tekorten. 'Het ene tekort is het andere niet. Vorig jaar ontstond wereldwijd een tekort aan Visudyne. Zonder behandeling neemt het gezichtsvermogen van de patiënt blijvend af. Het is een kleine groep mensen die dit treft, maar het is bijzonder ernstig.'
Apothekers bereiden zelf medicatie
Apothekers lossen in de praktijk 99 procent van de tekorten op, door medicatie met dezelfde werkzame stof van een ander merk aan te bieden, een therapeutisch alternatief te bedenken, te importeren of zelf te bereiden. Zo was er in 2020 een groot tekort aan zalven, waardoor de bereiding van middelen tegen extreme eczeem in de problemen kwam. Prins: 'Wij staan voor goede farmaceutische zorg. Als de voorschrijver een werkzame stof aanwijst, kan de apotheker daar als medicatiespecialist heel goed de juiste middelen bij vinden. Met de dermatologen hebben wij daar inmiddels goede afspraken over kunnen maken.'
Ernstige bijwerkingen
Soms kan een medicijntekort en een noodgedwongen medicijnwissel leiden tot ernstige bijwerkingen, zoals toen de samenstelling van het schildkliermedicijn Thyrax werd aangepast en lange tijd niet leverbaar was voor schildklierpatiënten. Afgelopen jaren hadden epilepsiepatiënten regelmatig te maken dat hun geneesmiddel tijdelijk niet leverbaar was. Volgens neuroloog Claire Donjacour krijgen patiënten dan een ander middel met andere hulpmiddelen voorgeschreven, wat soms leidt tot meer epilepsieaanvallen. 'Dit kan vreselijk ontwrichtend zijn voor patiënten. Mensen kunnen door zo'n aanval hun bewustzijn verliezen.' Nu krijgen epilepsiepatiënten het advies ruim op tijd hun nieuwe medicatie te bestellen, zodat ze niet te maken krijgen met een tekort of lange levertijd.
Nederland staat achteraan in de rij
Geneesmiddelentekorten ontstaan door problemen met productie, distributie en kwaliteit. Ook zijn economische redenen aan de orde. Zodra de productie na een tekort weer op gang komt, staat Nederland vaak achteraan de rij. Ons land is door de lage prijzen voor fabrikanten en het beperkte inwoneraantal geen aantrekkelijk afzetgebied. Zo betalen ze in Duitsland drie tot vier keer meer voor de anticonceptiepil. Dus toen daar een tekort aan was, kreeg Duitsland de voorkeur boven Nederland.
Geneesmiddel minimaal 14 dagen niet leverbaar
Voor de apothekersorganisatie brengt KNMP Farmanco de geneesmiddelentekorten in kaart. Indien een geneesmiddel landelijk niet verkrijgbaar is, gedurende minimaal veertien dagen, noteert KNMP Farmanco een nieuw tekort voor het jaarlijkse overzicht. Meldingen door apothekers worden geverifieerd bij de fabrikanten. Farmanco houdt al achttien jaar statistieken bij over geneesmiddelentekorten in Nederland.
