Heupartrose: wat zijn risicofactoren en kun je zelf iets doen?

Zorgnu spreekt met orthopedisch chirurg Judith Sprengers en Babette van der Zwaard, bewegingswetenschapper en epidemioloog van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch.

Hoe kun je je gewrichten gezond houden?

Wellicht ten overvloede maar, een gezonde leefstijl is belangrijk, benadrukken zowel Sprengers als Van der Zwaard. Beweeg regelmatig, eet gezond en rook niet. Sprengers: 'Zorg dat je niet te zwaar bent, want bedenk: je moet iedere kilo met je meenemen'.

Bewegen is weliswaar van belang, maar wees wel alert op blessures, vertelt Van der Zwaard. Zulke 'traumata' kunnen een voorbode zijn voor artrose, waarschuwt zij. 'Als je een sport doet waarbij je vaak onderuit geschoffeld wordt, of waarbij je veel moet springen, kan dat op den duur van negatieve invloed zijn op het kraakbeen van je gewrichten.'

Toch geeft regelmatig bewegen geen garantie op een leven zonder artrose. En die relatie is trouwens ook moeilijk wetenschappelijk hard te maken. Van der Zwaard: 'Dan zou je mensen heel lang moeten volgen, van hun dertigste tot hun tachtigste. Dat is erg lastig. Alles wat we hierover zeggen is gebaseerd op gezond verstand en klinisch redeneren.'

Wanneer heb je meer kans om heupartrose te krijgen?

Letsels aan het gewricht, zoals hierboven ook besproken, kunnen een voorspeller van artrose zijn. 'Als je een bekkenbreuk hebt, dan heb je geen mooi, glijdend gewricht meer', vertelt Sprengers.

Het kan ook zijn dat heupen niet perfect ontwikkeld zijn, in aanleg niet of door bijvoorbeeld doorbloedingsproblemen. En ook inflammatoire ziekten, ziekten waarbij ontstekingsreacties optreden, kunnen een indicator zijn. Ook het simpelweg ouder worden van het gewricht speelt mee bij het ontstaan van artrose, net als familiale factoren.

Een grote en belangrijke risicofactor is overgewicht. 'Dan lijkt het soms alsof de artrose genetisch bepaald is omdat het in een familie veel voorkomt, maar het kan zijn dat dat overgewicht is ontstaan door sociale gedragingen in de familie. De belangrijkste voorspeller van overgewicht bij kinderen is of de ouders, en vooral de moeder, overgewicht heeft’, vertelt Van der Zwaard.

Kun je door je leefstijl aan te passen terug naar de situatie voor je artrose kreeg?

Volgens Sprengers moet je dat zien als twee verschillende dingen. 'De artrose zoals je die ziet op de röntgenfoto kun je niet verbeteren. Maar als je kijkt naar de klachten, dan kunnen die wel degelijk veranderen. Door jezelf gezonder te maken, kunnen ze verminderen.'

Het omgekeerde is volgens Sprengers ook mogelijk. 'Een verschrikkelijk versleten heup hoeft geen pijn te geven. Vóór de arts een behandelplan maakt, is het dan dus ook erg belangrijk om die optelsom te maken: wat zegt de foto, en wat zijn de klachten?’

Als je heupartrose hebt, wat kun je dan doen?

'Ik kan niet in het algemeen zeggen: als iemand artrose heeft, dan doen we dit', vertelt Van der Zwaard. 'We kijken naar een aantal zaken, en leefstijladvies is daar een belangrijk onderdeel van. Als mensen te zwaar zijn, dan adviseren we af te vallen. Want we hebben bewijs dat als mensen daaraan werken, een deel van de klachten kan verdwijnen.'

Ook als de artrose is vastgesteld, is het van belang te blijven bewegen, vertelt Van der Zwaard. 'Maar wel met beperkte pijn, eventuele pijnstilling en zonder de boel te overbelasten. Het is belangrijk dat mensen weten dat je niets stukmaakt als je blijft bewegen.'

Wanneer is een kunstheup aan de orde?

Van der Zwaard: 'Je ziet soms patiënten de spreekkamer binnen komen met artrose, en die vragen meteen om een nieuw gewricht.' Sprengers: 'We gaan pas over tot een kunstheup als we alle andere zaken geoptimaliseerd hebben.'

Het vervangen van een gewricht is namelijk niet altijd de beste oplossing, en de ingreep is niet meer terug te draaien. Van der Zwaard: 'Kies je te vroeg voor een kunstheup, dan heeft de patiënt misschien hele hoge verwachtingen van wat er na de operatie weer kan, terwijl dat niet realistisch is.'

Sprengers: 'We opereren alleen als er helemaal geen kraakbeen meer is. Je kan misschien zeggen: ik heb een beetje slijtage, geef mij maar een nieuwe heup, maar het moet echt bot op bot zijn als je er succes van wil zien.'

Het besluit tot een operatie is overigens nooit gebaseerd op alleen de foto, benadrukt Sprengers. 'Het is het totaalplaatje, het verhaal van de patiënt, en ook of die geschikt is voor de ingreep: dus of de patiënt gezond is en kan revalideren. Ook kijken we naar het lichamelijk onderzoek (is de heup ook wel echt het probleem?) en de röntgenfoto.’

Sprengers: 'Je moet je ook realiseren: als mensen naar de oncoloog gaan met een tumor, dan ligt de winst van de ingreep heel ergens anders. Zo'n operatie is levensreddend. Wij hebben een luxe vak, streven naar nog meer kwaliteit van leven in een gezonde patiënt. Dat betekent ook dat mensen iets te verliezen hebben. Staat de te verwachten winst in verhouding tot het risico van de operatie? Dat moeten wij ons steeds afvragen.'

Wat zijn complicaties van een kunstheup?

Meer pijn wordt niet altijd als complicatie van de ingreep gezien, maar kan dus wel degelijk een gevolg zijn, vertelt Van der Zwaard. Verder is een van de meest verstrekkende gevolgen van een prothese als er een infectie ontstaat, en kan het voorkomen dat een kunstheup uit de kom raakt. In beide gevallen is ziekenhuisopname nodig, en de complicaties kunnen ook voor veel pijn zorgen.

Maar, zo besluit Van der Zwaard: ‘Uiteindelijk is een totale heupprothese een zeer succesvolle ingreep is waarmee een heel groot percentage van de mensen blij is, als op het goede moment en na de juiste afwegingen geopereerd wordt.’